ಮೃಣನ್ಮಯಿ ನಚೀಕೇತರ ಪ್ರೇಮ ಸಲ್ಲಾಪ - ಕವ್ನ ಎಂಬೋ ಹುಟ್ಟು


ಒಂಟಿ,
ಸೂಜಿ ಮೊನೆ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿದ್ದೆ.
ರಕ್ತ ಹರೀದೆ ಅನ್ಬವಿಸೋ ಯಾತನೆ.
ನೋವು, ಹತಾಷೆ, ಸೋಲು, ದಿಗ್ಭ್ರಾಂತದಲ್ಲಿ ತಲ್ಲಣಗೊಂಡಿದ್ದೆ.
ನಾ ನಿಂತಿರೋದು
ಗೊತ್ತಿದ್ದೂ
ನಿಂತಿದ್ದೆ.(ಅದು ನನ್ನ ಕರ್ಮ ಅಂತ ಅನ್ಬೇಡಿ)
ಹಕ್ಕೀನ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಪ್ರತಿಮೆಯಾಗಿಸಿ
"ಮತ್ತೆ ಹಕ್ಕಿ ಹಾರಿತು ನೋಡ"
ಎಂಬ
ಕವ್ನ ಬರ್ದ
ನನ್ನ ಹೀನ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ
ಮೃಣನ್ಮಯಿಯನ್ನ ಅಪ್ಪಿಕೊಂಡೆ.
ಇಬ್ರೂ ಹಾದಿ ಬದೀಲ್ ಬಿದ್ದ ಆಕಾಶ ಮಲ್ಲಿಗೇನ
ಕಂಡು
ಅದ್ನ ಹೆಕ್ಕೋಕ್ಕೋಗಿ
ಸಲ್ಲಾಪಕ್ಕಿಳಿದ್ವು
ಅದೇ ನಚೀಕೇತ ಮೃಣನ್ಮಯಿಯರ ಪ್ರೇಮ ಸಲ್ಲಾಪ - ಕವ್ನ ಎಂಬೋ ಹುಟ್ಟು.



"ಹುಡ್ಗೀ,
ನಿನ್ನ ಹೊಕ್ಕುಳ ಕಂಡರೆ ನಂಗಿಷ್ಟ
ಮತ್ತೆ
ಹುಟ್ಟಬೇಕೆನಿಸುತ್ತೆ"

"ಆಹಾ....
ಹೊಕ್ಕುಳಿಗೊಂದು ಬಂಧವುಂಟೋ ಹುಡ್ಗ
ಆ ಬಂಧದ ಸ್ವಚ್ಛಂದವು
ನೀನಾದಾಗ
ಮತ್ತೇ
ಹುಟ್ಟುತ್ತೀ"


"ಹುಡ್ಗೀ
ನನ್ನ ಹುಚ್ಚಿನ ಪೂರಕ ಕಣೇ ನೀನು
ಹುಚ್ಚಂಗೆ ಕವ್ನ ಬರ್ಯೋ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲ
ನಾ ಕವ್ನ ಬರ್ಯೋಲ್ಲ"

"ಹುಡ್ಗ
ನೀನ್ಯಾಕೋ ಕವ್ನ ಬರೀತಿ
ಪದ್ಗಳ ಹಂಗು
ಹೊಕ್ಕುಳಿಗಂಟಿದ ಭಾವವಿರಬೇಕಾದರೆ"


ಮೃಣನ್ಮಯಿ
ನೀನು ಪೂರ್ಣ ಬೆರಗು
ತಿಳಿವ ಹುಚ್ಚು ಹಠಕ್ಕೆ ಅಚ್ಚರಿ
ಕ್ಷಣದ ಅವಗಾಹನೆಗೆ ಆವಾಹನೆ
ದೀರ್ಘಾವಲಂಬಿತ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ

ನಚೀ
ಬೆರಗಾಗೋ ನಿನ್ನ ಬೆರಗೇ ಪೂರ್ಣ
ನಿನ್ನ ಅಚ್ಚರಿಯಲ್ಲಿನ ಸಹಜ - ಹುಚ್ಚು ಹಟ
ಹೊಕ್ಕುಳ ಗುಣಿಯಲ್ಲಿಟ್ಟಿದ್ದೀನಿ ಕ್ಷಣವನ್ನ
ಅವಲಂಬನವಲ್ಲಾ ನಾನೂ ನೀನು



ಶಬ್ದ ಕೇಳ್ತೀಯ? ಶಬ್ದ ಆಡ್ತೀಯ?

ಮಾತು ಬರೋದಿಲ್ಲ, ಮಾತು ಕೇಳೋದಿಲ್ಲ

.
.
ಮ್
.
.
ಉಹೂ ಆಗುತ್ತಿಲ್ಲ.
ನನ್ನಲ್ಲಿ ಶಬ್ದಗಳು ಹುಟ್ಟತ್ತಿಲ್ಲ.


ನಮ್ಮ ಸವಾರಿ ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಹೋದದ್ದು.........


ನಾಟಕ ಎಂಬೋದನ್ನ ಮನುಷ್ಯ ಯಾಕೆ ಮಾಡ್ತಾನೆ? ನಾಟಕ ಯಾಕೆ ಬೇಕು? ತನ್ನದೇ ಪರಿಸರದಿಂದ ಎತ್ತಿಕೊಂಡ ಕೆಲವು ಸನ್ನಿವೇಷಗಳನ್ನ ಆತ ಯಾಕೆ ಮತ್ತೇ ನೋಡಬೇಕು ಅಂತ ಅಂದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ? ಯಾಕೆ ಪ್ರಾಚೀನ ಕಥಾನಕಗಳನ್ನ ನೊಡಲು ಬಯಸುತ್ತಾನೆ? ಪಾತ್ರಗಳನ್ನ ಎದುರಿಗೆ ರಂಗದಲ್ಲಿ ಕಾಣಲು ಇಚ್ಚಿಸುತ್ತಾನೆ? ಇವೆಲ್ಲವೂ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಾಗಿ ಕೊರೆಯುತ್ತಾ ಇದ್ದ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಶ್ರೀ ಅಶೋಕ ವರ್ಧನರು ಉಡುಪಿಯಲ್ಲಿ ನೀನಾಸಂ ರವರ ನಾಟಕ ಇದೆಯೆಂದು ಹೇಳಿದರು. ಅದಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಸುಂದರ ರಾಯರು ಸೇರಿತ್ತಾರಾದ್ದರಿಂದ ಹೊರಡುವ ಎಂದು ತಯಾರಾದೆ. ಅಶೋಕರು, ಸುಂದರರಾಯರು, ನರೇಂದ್ರ ಪೈಗಳು ಎಲ್ಲಾ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಪಯಣ ಶುರುವಾಯಿತು. ಅಶೋಕರ ಸಂಗಡ ಪಯಣ ಅಷ್ಟು ಉಲ್ಲಸಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ ಎಂದು  ಅಂದು ತಿಳಿಯಿತು. ಅವರೂ ಅವರ ಗೆಳಯರೂ ಆದ ಸುಂದರರಾಯರು "ಕಳೆದುಹೋದ" ಚಹರೆಗಳನ್ನ ನೆನೆಯುತ್ತಿರಬೇಕಾದರೆ, ಹೀಗೆ ನೆನೆಯುವುದು ತಪ್ಪ ಇನ್ನೇನು ಮಾಡೀರ ಎಂದು ರೇಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದೆ. ದಾರಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ನಮಗೆಲ್ಲಾ ಹನುಮಂತ ಲಂಕೆಗೇಕೆ ಹೋದ, ಅಲ್ಲಿ ಏಕೆ ಆ ರೀತಿ "ಕೋತಿ" ಚೇಷ್ಟೇಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಮಾಡಿದ ಅಂತೆಲ್ಲಾ ಬಹಳ ಸುಂದರವಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತಾ ಸಾಗಿದರು.  ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಉಡುಪಿ ಸೇರಿ ಅಲ್ಲಿ ಚಾ ಅನ್ನು ಬೇಗೆ ಕುಡೀಲಿಕ್ಕೆ ಆಗದೆ, ಈ ವಯಸ್ಸಾದವರೆಲ್ಲ ಬೇಗ ಕುಡಿದು ಮುಗಿಸಿಬಿಟ್ಟಾಗ ನಾನೂ ಬೇಗ ಕುಡಿಯಲು ಏನೇನೋ ಸರ್ಕಸ್ ಮಾಡಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಚಾ ಅನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಅರ್ಪಿಸಿ ದೈರ್ಯವಾಗಿ ಅಲ್ಲಿಗೆ ತಲುಪಿದೆವು.  ಮೂತ್ರಕ್ಕೆ ಅವಸರವಾಗಿತ್ತು, ಎಲ್ಲಿ ನಾಟಕ ಆರಂಭವಾಗಿಹೋಗುತ್ತೋ ಎಂಬೋ ಅವಸರ, ಜೊತೆಗೆ ಅಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ಮೂತ್ರಾಲಯಗಳೇ ಇಲ್ಲ, ದಾರಿಕಾಣದಾಗಿದೆ ಬಗವಂತನೆ ಅನ್ನೋ ವೇಳೆಗೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲಿಂದಲೊ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷರಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬರು ಮೂತ್ರಾಲಯಕ್ಕೆ ದಾರಿತೋರಿ ದಾರಿಯುದ್ದಕ್ಕು "ಎಂತ ನಾಟಕವೊ ಏನೋ, ಮಾತಿಲ್ಲ ಕತೆಯಿಲ್ಲವಂತೆ" ಎಂದು ದೀರ್ಘವಾಗಿ ಉಸಿರೆಳೆದುಕೊಂಡು ನಮಗೆ ಮೂತ್ರಾಲಯಕ್ಕೆ ದಾರಿ ತೋರಿದರು. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಸುಗಮವಾಗಿ ಬಂದ ನಂತರ ನಾಟಕ ಆರಂಭವಾಗಿ, ಮುಗಿದಾಗಲೆ ನನಗೆ ನಾಟಕ ಮುಗಿದದ್ದು ತಿಳಿದದ್ದು. ಎರಡು ತಾಸು  ನನ್ನನ್ನಂತು ನಾಟಕ ಹಿಡಿದಿಟ್ಟದ್ದು ನಿಜ.

ಇನ್ನು ನಮ್ಮ ಸವಾರಿ ವಾಹನದಲ್ಲಿ ನಾಟಕದ ಬಗ್ಗೆ ವಿಮರ್ಶೆ, ಚರ್ಚೆ ಎಲ್ಲವು ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಹೆಚ್ಚು ನಾಟಕಗಳನ್ನು ನೋಡಿಲ್ಲದ ನಾನು, ನಾಟಕದ ಯಾವುದೇ ವಿಭಾಗದಲ್ಲೂ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸದ ನಾನು, ಈ ಚರ್ಚೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಿ ಬಾಗವಹಿಸುವುದೋ ತಿಳಿಯದಿದ್ದರೂ "ಹುಡುಗು ಬುದ್ದಿ" ಇಂದ ಆಗಾಗ ಏನೊ ಒಂದು ಚೂರು ಮಾತನ್ನ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೆ. ನನ್ನ ಜೊತೆಗಿದ್ದ ಅಶೋಕರಿಗೆ, ಸುಂದರ ರಾಯರಿಗೆ ಹಾಗು ನರೇಂದ್ರ ಪೈ ರವರಿಗೆ ಸಾಹಿತ್ಯ, ನಾಟಕ ಹಾಗು ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಆಳವಾದ ಅನುಭವ ಹಾಗು ಗ್ರಹಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯಿರುವುದರಿಂದ ಅವರು ಹೇಳಿದ್ದನ್ನೂ ಕೇಳಿ ಟಿಪ್ಪಣಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡೆ.
ಅಶೋಕರು----" ಇಲ್ಲಿನ ಪಾತ್ರಗಳೆಲ್ಲಾ ಕಾಲ ಘಟ್ಟಗಳಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತವೆ"
ನರೇಂದ್ರ ಪೈಗಳು-----" ಹಲವು ಅರ್ಥಸಾದ್ಯತೆಗಳನ್ನ ತೆರೆಯುತ್ತದೆ"
ಹೀಗೆ ಅಂದಾಗ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಹಾಗು ಸೌಂದರ್ಯ ಮಿಮಾಂಸೆಯ ಕೆಲವು ತತ್ವಗಳನ್ನ ಮೆಲುಕು ಹಾಕುತ್ತಿರಬೇಕಾದರೆ,(ನಾನು ಬೌತಶಾಸ್ತ್ರದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ನನಗೆ ಸಾಹಿತ್ಯ ತತ್ವದ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ) ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ಸುಂದರ ರಾಯರೆಂದರು "ಇಡೀ ನಾಟಕ ಒಂದು ಬೌದ್ದಿಕ ವಿಕಾರ" ಎಂದಾಗ ನನ್ನ ಆಲೋಚನ ಕ್ರಮ ಬೇರೆಯೇ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಚಲಿಸಿತು.
ಬೆಳೆಗ್ಗೆ ಎದ್ದಾಗ ಅಶೋಕರದೊಂದು e mail ಬಂದಿತ್ತು. ಅದು ಈ ರೀತಿ ಇದೆ.

"ಪ್ರಿಯರೇ
ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ಹರೀಶಕೇರರ ಲೇಖನಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಕಳಿಸಿದ ಟಿಪ್ಪಣಿಯ ಯಥಾ ಪ್ರತಿ:

ನಿನ್ನೆ ಸಂಜೆ ಉಡುಪಿಯಲ್ಲಿ (ಸುಂದರರಾಯರೂ ಸೇರಿದಂತೆ)ಕಣ್ಣೆವೆ ಬಡಿಯದೆ ಎರಡು ಗಂಟೆಯುದ್ದಕ್ಕೆ ನಾಟಕ ನೋಡಿದೆ. ನನ್ನ ಮನೋಭೂಮಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯದ ಅಡ್ಡಹೊಳೆಯ ಚೊಳಚೊಳ ಒಂದೇ ಸದ್ದು. ಬೆತ್ತ ಕೀಸುತ್ತ, ಬೇಟೆಯಾಡಿ ದಣಿದು, ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಗಿಳಿದು, ದಾರಿಹೋಕರ ಹೊಡೆದು, ಜಾನುವಾರು ನಡೆಸಿ, ಜಲಕ್ರೀಡೆಗಾಗಿ, ವನವಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ, ಅಸ್ಥಿ ಸಂಚಯನಕ್ಕೆ, ಪಿಂಡಪ್ರದಾನಕ್ಕೆ, ಪ್ರಾಣ ನೀಗುವುದಕ್ಕೆ, ಕ್ಷಣಿಕ ರತಿಗೆ, ಮೀನಿಗೆ, ತೇಲು ದಿಮ್ಮಿಗೆ ಹೀಗೇ ಕಾಲದ ಅಖಂಡ ಪ್ರವಾಹದಲ್ಲಿ ಮುಗಿಯದ ಮನುಷ್ಯ ಯಾತ್ರೆ ನಿಧಾಆಆಆಅನಕ್ಕೆ ಸಾಗಿಯೇ ಇತ್ತು. ಮುಗಿಯದ ಮಾತು, ನಿಲ್ಲದ ಅಳು, ಹೊಡೆದ ಬೊಬ್ಬೆ, ಉಕ್ಕಿದ ಕೇಕೆ, ಸ್ಫುರಿಸಿದ ಹಾಡು ಹೀಗೇ ಎಲ್ಲವೂ ಹಿಂಜಿ ಹಿಂಜಿ ಮೌನವಾದವೇ? ಇಲ್ಲ, ಅಡ್ಡಹೊಳೆಯ ಚೊಳಚೊಳ ಒಂದೇ ನಿರಂತರ. ದಾರಿ ಕಡಿಯುವ, ಸೇತುಬಲಿಯುವ, ಅಣೆಕಟ್ಟುವ, ವಿದ್ಯುತ್ ಬಸಿಯುವ, ಬಾಟಲಿ ತುಂಬುವ, ಮೂಲಕ್ಕೇ ಬಾಯಿಯಿಕ್ಕುವ, ಮೇಲಿನಿಂದ ಲೆಕ್ಕಿಸುವವ, ತಳದಲ್ಲಿ ನುಸುಳುವ, ಕಸಕುಪ್ಪೆ ಬೆಳೆಸುವ ಎಲ್ಲವೂ ಪಿಸಿಪಿಸಿದು ಗುಡ್ಡೆಬಿದ್ದರೂ ಅಡ್ಡಹೊಳೆಯ ಚೊಳಚೊಳ ನಿರಂತರ?

ಈ ವಲಯಕ್ಕೆ ನಾಟಕದ ಒಂದೇ ಪ್ರದರ್ಶನ ಲಭ್ಯ ಎನ್ನುವ ಒತ್ತಡದಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಬಂದವರನ್ನೆಲ್ಲಾ ಒತ್ತಾಯಿಸಿ, ಕಾರು ತುಂಬಿಕೊಂಡು ಧಾವಿಸಿದ್ದೆ. ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಜೊತೆಗೊಟ್ಟಿದ್ದ, ನೇತ್ರಾವತಿ ತಿರುಗಿಸುವ ಹುನ್ನಾರದವರ ವಿರುದ್ಧ ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕಿನ ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ತ್ರ ಹಿಡಿದು ಹೋರುವ, ಸುಂದರರಾಯರಿಗೆ ಇದು ಕೇವಲ ನಿಮ್ಹಾನ್ಸ್ ಗಿರಾಕಿಗಳ ಪ್ರಯೋಗವಾಗಿ ಕಂಡದ್ದು ನನಗೆ ಪರಮಾಶ್ಚರ್ಯ.

ಚಕ್ರದ ಮರುಶೋಧವಾದರೂ ಸರಿ, ವರ್ತಮಾನಕ್ಕಷ್ಟೇ ತೀವ್ರವಾಗಿ ಸ್ಪಂದಿಸುವ, ಕುತೂಹಲದ ಕುದುರೆಯ ನಿರಂತರ ಕಾಸ್ತಾರ/ಸವಾರ ವೆಂಕಟ್ರಮಣ ಉಪಾಧ್ಯ "ಮುಂದೆ ಯಾರು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರೂ ನಾಟಕ ನೋಡಬಾರದು ಎಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದ್ದೇನೆ" ಎಂದದ್ದು ನನಗೆ ವಿಪರೀತವಾಗಿ ಕಾಣಿಸಲಿಲ್ಲ.

ಅಂತರ್ಜಾಲದ ಸಿಕ್ಕು ಬಿಡಿಸಿ ಜಪಾನೀ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ತಂದ ಯುವ ಅಧ್ಯಾಪಕ ಅರವಿಂದ ನಮ್ಮ ಕಾರುಯಾನದ ಉದ್ದಕ್ಕೆ (ಮಂಗಳೂರಿನಿಂದ ಉಡುಪಿಗೆ)ಸರೇಂದ್ರ ಪೈಯವರಿಗೆ ಓದಿಸಿ ಮತ್ತಷ್ಟು ಜಟಿಲ ಬಂಧಕ್ಕೆ ಬಿದ್ದಿರುವುದು ಇನ್ಯಾವ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗುತ್ತದೋ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ."
ಅಶೋಕವರ್ಧನ

ಹೀಗೆ ಆದಾಗ ಇಡೀ ನಾಟಕ ನನ್ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತೇ ರೂಪಗೊಳ್ಳಲು ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಪ್ರಕಟಗೊಂಡ ಕೃತಿಯೊಂದು ಮರು ಪ್ರಕಟಗೊಳ್ಳಲು ಆರಂಬಿಸಿ ನನಗೆ ಪ್ರಸವ ವೇದನೆಯನ್ನ ನೀಡಲು ಆರಂಭವಾದಾಗ ನಾನು ಬರೆಯಲೇ ಬೇಕಾಯಿತು.
ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಅಂತ್ಯ ಎಂತಲೋ, ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಆರಂಭ ಎಂತಲೋ ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾವರವಾಗದ, ನಿರಂತರ ಚಲನೆಯಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯ ಜೀವನ, ನಾಗರೀಕತೆ, ಜಗತ್ತು, ಪ್ರಕೃತಿ ಎಲ್ಲವೂ ಒಳಗೊಡಿದೆ ಎಂಬೋ ಭೂಮಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಈ ನಾಟಕ ನನ್ನಲ್ಲಿ ರೂಪ ಪಡೆಯಿತು. ಇಡೀ ನಾಟಕವನ್ನ ತುಂಡರಿಸಿ ಈ ಪಾತ್ರ ಏನನ್ನ ಹೇಳುತ್ತಿದೆ ಎಂತಲೋ, ಇದ್ಯಾಕೆ ಹೀಗೆ ಮಾಡಿದೆ ಎಂತಲೋ ನಾಟಕವನ್ನ "ಕಾಣುವ" ಬಗೆಗಿಂತ ಒಟ್ಟೂ ಕೃತಿ, ನಾಟಕದಿಂದ ಹೊರಬಂದಾಗ ಕಂಡಿದ್ದೇನು ಎಂಬೋದು ನನಗೆ ಮುಖ್ಯವಾಗುತ್ತೆ. ಹರಿವನ್ನ(ನಲ್ಲಿಯಲ್ಲಿನ ನೀರು), ಆ ಜೀವನ ದ್ರವ್ಯವನ್ನ, ನಿರಂತರವೂ ಹರಿಯುವುದನ್ನ, ಮನುಷ್ಯ ಅಥವ ಕಾಲಘಟ್ಟಗಳು ಅವುಗಳದೇ ಪರಿಮಿತಿಯಲ್ಲಿ, ಅವುಗಳದೇ ಆಲೋಚನೆಯಲ್ಲಿ, ಪಡೆದುಕೊಂಡ ಬಗೆಯಲ್ಲಿ ಅದು ಮುಖ್ಯವಾಗುತ್ತ ಸಾಗಿತು. ನಾಟಕ ನೋಡಿ ಹೊರಬಂದಾಗ ಕಾಡಿದ ಭಾವವೇನು ಎಂದರೆ "ಮನುಷ್ಯ , ಆತನ ಅಸ್ಥಿತ್ವ , ಹಾಗು ಸಾವು ಎರಡನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು, ಅವೆರಡರ ನಡುವಿನ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ನಿಂತು ಎರಡನ್ನೂ ಏಕ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಅನುಭವಿಸುವ ವಿಕ್ಷಿಪ್ತ ದ್ವಂದ್ವಕ್ಕೆ ಸಿಲುಕಿದ್ದಾನೆ" ಎಂದು. ಅದು ಹೇಗೆ ಹೇಳುತ್ತೀರಿ? ವಿವರಿಸಿ ಎಂದರೆ, ನನ್ನ ಕೈಲಿ ಆಗೋದಿಲ್ಲ. ನಾನು ಈ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನ ನೋಡಿ ಬಂದಾಗ ನನಗೆ ಅನಿಸಿದ ಭಾವವದು. ಅಷ್ಟೆ. ಹೂವನ್ನ ನೋಡಿದಾಗ ನನಗೆ ಒಂದು ಭಾವ ಮೂಡಿದಾಗ, ಆ ಭಾವ ಹೇಗೆ ಮುಡಿತು ಎಂತಲೋ ಅದೇ ಯಾಕೆ ಮೂಡಿತು ಎಂತಲೋ ಕೇಳುವುದು ಅಷ್ಟೇನೂ ಸರಿಯಲ್ಲದ್ದು. ಇರಲಿ.  

ನಾಟಕದ ಮುಖ್ಯಾಂಶವೆಂದರೆ ಇದು ಜಪಾನಿನ ಓಟೋ ಶೋಗೋ ರವರು ಬರೆದ water station ಎಂಬೋ ನಾಟಕ. ಅಭಿನಯಿಸಿದವರು ನೀನಾಸಂ ತಂಡ. ಇದರ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಎಂದರೆ ಇದು, ಮೂಖ ನಾಟಕವಾಗಿದ್ದು, ಕೇವಲ ಸಂಗೀತವಿರುತ್ತದೆ, ಹಾಗು "ಅತಿ ವಿಳಂಬಿತವಾಗಿ" ನಡೆಯುವ ನಾಟಕ. ಇಲ್ಲಿ ನಾಟಕದಲ್ಲಿ, ೧೮ ಮಂದಿ ಭಾರವಾದ ಸರಕುಗಳನ್ನ ಹೊತ್ತು ಅತಿವಿಳಂಬಿತ ನಡಿಗೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದು ಹೊರ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. 

ಪ್ರತೀ ಕಲಾಕೃತಿಯನ್ನು ನೋಡುವಾಗ ಆ ಕಲಾಕೃತಿಯ ಕತೃವಿನ ಹಿನ್ನಲೆ, ಕಾಲಘಟ್ಟ ಎಲ್ಲವೂ ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗಾದರು ಅವಷ್ಯಕ. ಅದೂ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಭಾರತದಿಂದ ಹೊರಗಿನವರನ್ನ ಕಾಣುವಾಗ ಅವರ ಬಗ್ಗೆ, ಅವರ ತಾತ್ವೀಕತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗಿನ ನೋಟ ಒಳ್ಳೆಯದೋ ಏನೊ.  ಓಟೋವಿನ ನಾಟಕಗಳನ್ನ ನೊಡುವಾಗ, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ನೀರಿನ ನಿಲುತಾಣವನ್ನ ವೀಕ್ಷಿಸುವಾಗ ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಮುಖ್ಯ ಅಂಶವೆಂದರೆ ಜನಗಳು ಹೊತ್ತು ತರುತ್ತಿರುವ ಬೃಹತ್ ಸಾಮಾನುಗಳು. ಹಾಗೂ ಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ ಇರುವ ಸಾಮಾನುಗಳ ದೊಡ್ಡ ಗುಡ್ಡ. ಓಟೋ ಆರು ವರ್ಷದವನಿದ್ದಾಗ ಚೈನಾದಿಂದ ಜಪಾನಿಗೆ ಒಲಸೆ ಕೈಗೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಆ ಎರಡು ತಿಂಗಳುಗಳ ಆ ಯಾನದಲ್ಲಿ ಟೆಂಟುಗಳಲ್ಲಿ ತಂಗುವುದು, ರೈಲು, ಹಡಗು ಪ್ರಯಾಣ ಸಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆ ಸಾಗಾಟದಲ್ಲಿ ಅನವಶ್ಯಕವಾದದ್ದನ್ನ ಬಿಸಾಕುವುದು, ಅವಶ್ಯವಾದದ್ದನ್ನ ಮಾತ್ರಾ ಕೊಂಡೆಯ್ಯುವುದೂ ಸಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಅದನ್ನೇ ಈತ ಈ ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡನ ಅಂತನಿಸುತ್ತೆ. ನಮ್ಮ ಅಶೋಕರಿಗೆ ಈ ಬೃಹತ್ ಮುಟೆಗಳು ನಮ್ಮ ನೆನಪುಗಳಾಗಿಯೋ, ಜವಾಬ್ದಾರಿಗಳಾಗಿಯೋ ಕಂಡಿತು. ನನಗೆ ಆ ಬೃಹತ್ ಮೂಟೆಗಳು, ಆ ಹೊತ್ತು ಹೋಗಬೇಕಾದ ನಮ್ಮ ಸ್ಥಿತಿಗಳು, ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡ ಬಯಸುವವನಿಗೆ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ಹೋದಂತೆ ಕಂಡಿತು. ಆ ಒಂದು ಕಡೆಯಿಂದ ಮತ್ತೊಂದು ಕಡೆಗೆ, ತನ್ನದಲ್ಲದ್ದಕ್ಕೆ ಪಯಣ ಬೆಳೆಸಿರುವುದು, ಅದು ಅವಶ್ಯಕತೆಯೋ, ಸಂದರ್ಭ ಎಂತಹುದೋ ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲೋ ಒತ್ತಡದ ಪಯಣದಂತೆ ಕಂಡದ್ದು ಮಾತ್ರ ಸತ್ಯ. ಮನುಷ್ಯ ಚಲನೆಗೆ ತೆರೆದುಕೊಂಡಾಗ ಹೊರೆ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಅದೇ ರೀತಿ ಆ ಹೊರೆಗಳ "ಅನಾವಶ್ಯಕ" ರಾಶಿಯೂ ಅನಿವಾರ್ಯ.  ಇಲ್ಲಿ ಎರಡನ್ನೂ ನೋಡಬೇಕಾದ ದ್ವಂದ್ವದ ಸ್ಥಿತಿ. "ಅನಾವಶ್ಯಕವಾದದ್ದನ್ನ" ಎಸೆಯದೆ "ಅವಶ್ಯಕವಾದದ್ದನ್ನ" ಮಾತ್ರ ಹೊತ್ತು ನಡೆಯಲಿಕ್ಕೆ ಆಗದು. ಹೀಗೆ ನಮ್ಮ ಚಲನೆ "ಅವಶ್ಯಕ" ಹಾಗು "ಅನಾವಶ್ಯಕ" ಎಂಬೋ ಎರಡು ವಿಬಾಗಗಳನ್ನ ಮಾಡಿ ಬಿಡುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಭಾಗಗಳ ಒಳ ನೋಟ ಕೇವಲ ವ್ಯಕ್ತಿಕೇಂದ್ರಿತವಾಗಿ ಮಾತ್ರ ಇರದೆ, ಸುತ್ತಲಿನ ಸಮಾಜಕ್ಕೂ ಸಂಭಂದಿಸಿ ಬಿಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ಹಾಗಾಗಿಯೆ ಇಲ್ಲಿ "ವರ್ಗ"ಗಳು ಸೃಷ್ಠಿಯಾಗುತ್ತೆ. ಹೀಗೆ ಚಲನೆ ಸ್ವಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ "ವರ್ಗ"ಗಳನ್ನ, ವಿಭಾಗಗಳನ್ನ ಹುಟ್ಟುಹಾಕಿ ಬಿಡುತ್ತದೆ. ಒಂದನ್ನ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಗಮನಿಸಬೇಕು, ಅಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪಾತ್ರ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದಲೋ, ಕುತೂಹಲಕ್ಕಾಗಿಯೋ ಎಲ್ಲವನ್ನಾ ನೋಡುತ್ತಾ ಕೂತಿದೆ. ಆ ಕೂತಿರುವ ಪಾತ್ರ ಮಾತ್ರ ನಲ್ಲಿಯ ಬಳಿಗೆ ಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಮತ್ತೊಂದು ಪಾತ್ರ ಮುದುಕಿಯದು, ಅವಳನ್ನ ಆ ಬುಟ್ಟಿಯ ಸಮೇತ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಆ ರಾಶಿಗೆ ಹಾಕುತ್ತಾರೆ. ಗಮನಿಸಿ, ಆ ಮುದುಕಿಗೆ ಸಾವಿನ ನಂತರ ಆ "ಅನವಶ್ಯ" ವಸ್ತುಗಳ ರಾಶಿಯಲ್ಲಿ ತೆಗೆದು ಹಾಕಿ ಬಿಡುತ್ತಾರೆ. ಯಾವ ರೀತಿ ಆ ಸತ್ತುಹೋದ ಮುದುಕಿಯನ್ನ ರಾಶಿಗೆ ಹಾಕಿ ಹೊರಟು ಹೋಗುತ್ತಾರೋ ಅದೇ ರೀತಿ ಈ ಚಲನೆಯಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯ ಕೂಡ ಆ ರಾಶಿಗೆ ಸೇರಿಹೋಗುತ್ತಾನೆ ಎಂಬೋ ಭೀಕರತೆಯನ್ನ ಸೂಚಿಸುತ್ತೆ. ಹೀಗೆ ನಮ್ಮ ಚಲನೆ ಎರಡು ವರ್ಗಗಳನ್ನ ಸೃಷ್ಠಿಸಿಯೇ ಸಾಗುತ್ತದೆ. ಅದು ಕಟುವಾಸ್ಥವ. ಆದ್ದರಿಂದ ಇಡೀ ನಾಟಕದ ಚಲನೆಯನ್ನ ಕಾಲದ ಚಲನೆಯಾಗಿ ವೀಕ್ಷಿಸಿದಾಗ ಕಾಲ ಮನುಷ್ಯನನ್ನ ಈ ವಿಭಾಗೀಕರಣಕ್ಕೆ ನುಕಿಯೇ ಮುಂದೇ ಸಾಗುತ್ತಾನೆಂದೆನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಹೀಗೆ ಮನುಷ್ಯನ ಚಲನೆ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ಅಸ್ಥಿತ್ವದ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನ ಹೊತ್ತುಬಿಡುತ್ತದೆ.

ಮನುಷ್ಯ ಅಸ್ಥಿತ್ವವನ್ನ ಚಲನೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಾಬೊಹುದ? ಇಡೀ ನಾಟಕ ಕಂಡಾಗ ಈ ಪ್ರಶ್ನೆ ಕಾಡಿದರೂ, ವಿರುದ್ದ ಪದ್ದತಿಯ ಮುಖಾಂತರ ಎರಡನ್ನೂ ತೋರಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿತ ಅಂತ ಅನ್ನಿಸುತ್ತೆ. ಏನದು ವಿರುದ್ದ ಪದ್ದತಿ ಎಂದರೆ ಕತ್ತಲ್ಲನ್ನ ತೋರಿಸಿ ಬೆಳಕನ್ನ ಅರಿಯೋದು ಎಂಬೋರೀತಿ. ಅಸ್ಥಿತ್ವ ಹಾಗು ಚಲನೆ ಎರಡು ವಿರುದ್ದ ಪದಗಳ ರೀತಿ ಕಾಣುತ್ತೆ. ಅದು ಎಷ್ಟು ಸರಿಯೋ ತಿಳ್ದಿಲ್ಲ. ಚಲಿಸುವವನು ಅಸ್ಥಿತ್ವವನ್ನ ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಸಾದ್ಯಾನ...? ಚಲನೇನೇ ಅಸ್ಥಿತ್ವವಾದಾಗ ಬೇರೆಯದೇ ಆದ ಅರ್ಥ ಸಾದ್ಯತೆಗಳು ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತೆ. ಜಂಗಮ ಎಂಬೋದು ಒಂದು, ಸ್ಥಾವರ ಎಂಬೋದು ಮತ್ತೊಂದು, ಎರೆಡೂ ಒಂದೇ ಆಗುವುದಕ್ಕೆ ಸಾದ್ಯವಿಲ್ಲ. ಹೀಗೆ ಇಡೀ ನಾಟಕ ಎರೆಡು ವಿರುದ್ದ ದೃವಗಳನ್ನ ಸಂದಿಸುವಂತೆ ನಮ್ಮನ್ನ ಮಾಡುತ್ತಾ ಎಂಬೋ ಗುಮಾನಿ ಹುಟ್ಟುತ್ತೆ. ಹಾಗಾದಾಗ ನಾವು ಸ್ವಲ್ಪ ಬುದ್ದಿ ಖರ್ಚು ಮಾಡಬೇಕಾದದ್ದು ಅವಶ್ಯಕವೇ ಸರಿ. 

ಈ ನಾಟಕವನ್ನ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ "Mari Boyd" ಎಂಬುವವರ "Aesthetics of Quietude" ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕದಿಂದ ಕೆಲವು ಲೇಖನಗಳನ್ನ ನೋಡಬೇಕಾಗಿ ಬಂತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಸಾಲುಗಳನ್ನ ನೀಡಿ ಅದರಿಂದ ಏನಾದರೂ ಪಡೆಯಬಹುದ ಎಂತಲೂ ಪರಿಶೀಲಿಸಿದ್ದೀನಿ.

"...........found the power of passivity in the ensuing silence. When passivity is operative, the audience is able to experience the perspective of death, a hypothetical viewpoint outside human life..........."
".......Ōta notes that metaphoric death experiences such as illness, anaesthesia, or space travel can often elicit an overwhelming affirmation of life. In his theatre he wants his audience to have such near-death experiences so that they are assailed by feelings of strangeness and dislocation when stepping out of the theatre building and back into the ordinary world. Then they will be able to see their man-made environment with new eyes, with sadness and hope.
The three components of Ōta's code of divestiture-silence, stillness, and empty space-work together to create the metaphoric distance necessary for the defamiliarizing effect of the perspective of death........"
 ಸಾವನ್ನ  ನಾವು ಹೀಗೆ ಜಡವಾಗಿ ಕಾಣುವುದು ಹೇಗೆ ಎಂಬೋದು ನನಗೆ ಈ ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ದಕ್ಕಲಿಲ್ಲ. ಸಾವು ಎಂಬೋ ವಸ್ತು ನನಗೆ ಈ ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ದಕ್ಕಲಿಲ್ಲ. ಬಹುಶಃ ಅದು ನನ್ನ ಮಿತಿಯೇ ಇರಬೇಕು. ಸಾವು ಎಂಬೋದು Hypothetcal ದೃಷ್ಟಿಕೋನವಾಗಿ ಉಳಿಯುತ್ತದ? ಸಾವಿನ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯ ಅನುಭವ ನನಗೆ ಆಗದ್ದರಿಂದ ಅಥವ ಅದು ನನಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಶ್ನೆಯೂ ಆಗದ್ದರಿಂದ, ಸಾವು ಕೂಡ ಅಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಒಂದು ಸನ್ನಿವೇಷ ಅಥವ ಬಂದವಾಗಿ ಮಾತ್ರ ಕಂಡಿತು. ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನದಾಗಿ ಏನೂ ಕಾಣಲಿಲ್ಲ. ಇಡೀ ನಾಟಕದಲ್ಲಿ, ಅಲ್ಲಿನ ಪಾತ್ರಗಳ ಮುಖಗಳಲ್ಲಿ ಏನೋ ಒಂದು ರೀತಿಯ ಭಾವ(ನಿರ್ಭಾವ) ಇದ್ದದ್ದಂತೂ ನಿಜ. ಆದರೂ ಆ ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರೀತಿಯಿತ್ತು, ಕಾಮವಿತ್ತು, ಹರೆಯ ಇತ್ತು, ದಾಂಪತ್ಯ ಇತ್ತು, ಜಗಳವಿತ್ತು, ದುಃಖವಿತ್ತು, ಹಾಗು ಅಲ್ಲೊಂದು ಸಾವೂ ಇತ್ತು. ಇವುಗಳನ್ನ ಹೇಳಲಿಕ್ಕೇಕೆ ಅತಿವಿಲಂಬಿತ, ಮೌನದ ಬಗೆಯನ್ನ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಎಂಬೋದು ಪ್ರಶ್ನೆ. ಕೇವಲ ಬೌದ್ದಿಕ ಕಸರತ್ತಿಗಾಗಿ ಆದದ್ದಿದು ಅಂತ ನನಗನ್ನಿಸ್ಸೋಲ್ಲ. ಭಾಷೆಯ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಯಾಕೆ? ಎಂಬೋ ಪ್ರಶ್ನೆಯೊಂದಿಗೇನೆ, ಭಾಷೆಯನ್ನ ತೊರೆದು ನಿರೂಪಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಅಮೂರ್ಥವಾದದ್ದನ್ನ ನಿರೂಪಿಸುವಾಗ ಭಾಷೇ ಕೂಡ ತೊಡಕಾಗಿ ಕಂಡರೆ ತಪ್ಪಿಲ್ಲ. ಆ ಭಾಷೆಯನ್ನೇ ಬಿಟ್ಟು ಅದನ್ನ ತಲುಪಿಸಬೊಹುದಾದ ಅನುಕೂಲತೆ ನಮಗೆ ರಂಗದಲ್ಲಿ ಇದೆ ಎಂಬೋದೇ ಮುಖ್ಯವಾಗುತ್ತೆ.   ಹಾಗಾದರೆ ಮಾಮೂಲಿ ಚಲನೆಯಿಂದ ನಾವು ಅದನ್ನ ಪಡೆಯಬೊಹುದಲ್ಲವ, ಆ ಪ್ರಶ್ನೆಯೇ ಅಪ್ರಸ್ಥುತವಾಗುತ್ತೆ. ಇಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟೂ ಅಮೂರ್ಥ ಚಿಂತನೆಯನ್ನ ತಲುಪಿಸಿದ್ದೇ ಈ ಅತಿವಿಲಂಬಿತ, ಮೌನ ನಾಟಕ. ಅದ್ಯಾಕೆ ಅನ್ನೋದೇ ಸರಿಯಾದ ಪ್ರಶ್ನೆಯಲ್ಲ.
ಇನ್ನು ಈ ನಾಟಕದ ಮಟ್ಟಿಗೆ ನಾವು ಅರ್ಥ ಹುಡುಕುವ ಪರಿ, ಇದರ ಅರ್ಥ ಏನು ಎಂಬೋ ರೀತಿಯಿಂದಾನೆ ನಾವು ಶೋದಿಸ ಹೊರಡುತ್ತೇವೆ. ಇಲ್ಲಿ ಕಥೆಯೇ ಇಲ್ಲವಲ್ಲ, ಒಂದು ಸ್ಪಷ್ಟ ಬಂದವೂ ಇಲ್ಲವಲ್ಲ, ಎಂತಲ್ಲ ಹುಡುಕಲಿಕ್ಕೆ ಆರಂಬಿಸುತ್ತೇವೆ. ನಮ್ಮ "ಭಾರತೀಯ" ಎಂಬೋ ಮನಸ್ಸೊಂದಿದೆ ಹಾಗು ಅದು ಕಥಾನಕಗಳಿಗೆ ಒಗ್ಗಿ ಹೋಗಿದೆ. ಅಂದರೆ ಭಾರತೀಯ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವಿರಲಿ, ಸೌಂದರ್ಯ ಮೀಮಾಂಸೆಯಿರಲಿ, ಸಾಹಿತ್ಯ ಮೀಮಾಂಸೆಯಿರಲಿ, ಎಲ್ಲವೂ ಮೂಲ ತತ್ವವಾದ ಸೃಷ್ಠಿ, ಸ್ಥಿತಿ, ಲಯ ಎಂಬುವುದನ್ನ ಬಿಟ್ಟು ಬರಲಾರದು. ಇದು ತಪ್ಪು ಎಂತಲೋ, ಸರಿ ಎಂತಲೋ, ಅದನ್ನ ನಾನು ಪ್ರಶ್ನಿಸುತ್ತಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಭಾರತೀಯ ಮನಸ್ಸು ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಈ ತತ್ವಕ್ಕೆ ಒಗ್ಗಿ ಹೋದದ್ದು, ತಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಅರ್ಥ ಹಾಗು ಕಥೆ ಹುಡುಕುವುದಕ್ಕೆ ತೊಡಗುತ್ತದೆ. ಅದು ನಮ್ಮ ಬಾರತೀಯತೆ. ಅದು ನಮ್ಮ ಮೂಲ ಧರ್ಮ. ಆದರೆ ಅದರ ಮುಖಾಂತರವಾಗಿಯೇ ಎಲ್ಲವನ್ನಾ ನೋಡುವ ಕ್ರಮವಾಗಲೀ, ಆ ಮಾರ್ಗವನ್ನ ತೊರೆದದ್ದು ಸರಿಯಲ್ಲ ಎಂಬೋದಾಗಲಿ ಸರಿಯಲ್ಲ. ಬದುಕನ್ನ ಒಂದೇ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತೇನೆ ಎಂಬೋದು ಮೂಲಭೂತವಾದಿಯ ನಿಲುವಾಗುತ್ತೆ. ಎಲ್ಲದ್ದರಿಂದಲೂ ಸ್ವೀಕರಿಸೋ ಗುಣ ನಮಗೆ ಬೇಕಾಗುತ್ತೆ. ಭಾರತೀಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮೀಮಾಂಸೆ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನ "ರಸ" , ರಸದ ನಂತರ "ಆನಂದ", ಆನಂದದ ನಂತರ "ಬ್ರಹ್ಮ". ಇದು ನಮ್ಮ ಮೀಮಾಂಸೆ, ಹೀಗಾದಾಗ ಆತ್ಮ ಕೇಂದ್ರಿತವಾದ, ಅಂದರೆ ಸ್ಥಿರವಾದ ಆತ್ಮ ಎಂಬೋದೊಂದಿದೆ ಎಂತಲೂ, ಬ್ರಹ್ಮ ಎಂಬೋದೂ ಒಂದಿದೇ ಎಂತಲೂ ಪರಿಗಣಿಸಿಯೇ ಕಾಣುವುದು. "Rasa, which is universal bliss of self or atman coloured by the emotional tone of Drama". ಈಗ ಈ ನಮ್ಮ water Station ನಾಟಕ ಜಪಾನಿನ ನಾಟಕ. ಜಪಾನೀಯರ ನಂಬಿಕೆಗಳೇನೂ, ಅವರ ತತ್ವಗಳೇನೂ ಎಂಬೋದು ತಿಳಿಯುವ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಇದೆ. ಒಂದು ಕಲಾಕೃತಿಯನ್ನ, ಒಂದು ನಾಟಕವನ್ನ ದಕ್ಕಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಿಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟೆಲ್ಲ ಕಸರತ್ತುಗಳು ಬೇಕ ಎಂದರೆ, ಹೌದು ಬೇಕು. ಎಲ್ಲಿಯದೋ ಜಪಾನಿನ ನಾಟಕವನ್ನ ನಮ್ಮ ನಾಟಕದಂತೆ ನಾವು ಕಾಣಬಾರದು. ಹಾಗು ಅದು ಹಾಗೆ ಇರಬೇಕು ಎಂತಲೂ ಬೇಕಿಲ್ಲ, ಆ ಮುಖಾಂತರ ನಾವು ಬಿನ್ನವಾದ ಮತ್ತೊಂದು ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ, ಜೀವನ ವಿದಾನಕ್ಕೆ ಮುಖಾಮುಖಿಯಾಗಿ ಅವರಿಂದ ಬದುಕನ್ನ ಕಾಣುವ ಬಗೆಯಾಗಿದೆ. ಜಪಾನೀಯರ ಮೇಲೆ ಬೌದ್ದ ದರ್ಮ ಪ್ರಭಾವಿಸಿದೆ. ಹಾಗಾದರೆ ಅವರ ಮೀಮಾಂಸೆ ಎಂತಹದಿರಬೊಹುದು? ಬುದ್ದ ದರ್ಮ ಆತ್ಮವನ್ನ ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತೆ, ಆದಿ ಅಂತ್ಯ ಎಂಬೋ ಕಾರಣ ಮೀಮಾಂಸೆಯನ್ನ ತೊರೆದು ಸದಾ ಚಲನೆಯಲ್ಲಿ ಇರುವ ಮದ್ಯಮ ಮೀಮಾಂಸೆಯನ್ನ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತೆ. ಹೀಗೆ ಮದ್ಯಮ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಸದಾ ಚಲನೆಯಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತದೆ ಹಾಗು ಯಾವುದಕ್ಕೂ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಅಸ್ಥಿತ್ವವಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಅರ್ಥ ಎಂಬೋದನ್ನ ಒಟ್ಟೂ ಬಂದದಲ್ಲಿ ಪರಿಶೀಲಿಸಬೇಕಾಗಬೊಹುದು. ಬೌದ್ದ ಮೀಮಾಂಸೆಯನ್ನ ಪ್ರಚುರಪಡಿಸಿದ ನಾಗಾರ್ಜುನನಬಗ್ಗೆ ಬರೆಯುತ್ತ DouglasBerger (Email: dberger@siu.edu  Southern Illinois University) ಎಂಬೋ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಈ ರೀತಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.  ಈ ಸಾಲುಗಳಿಂದ ಬೌದ್ದ ಮೀಮಾಂಸೆಯನ್ನ ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗಾದರೂ ಗುರುತಿಸಬೊಹುದೆಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. Nagarjuna’s central concept of the “emptiness (sunyata) of all things (dharmas),” which pointed to the incessantly changing and so never fixed nature of all phenomena, served as much as the terminological prop of subsequent Buddhist philosophical thinking as the vexation of opposed Vedic systems. The concept had fundamental implications for Indian philosophical models of causation, substance ontology, epistemology, conceptualizations of language, ethics and theories of world-liberating salvation, and proved seminal even for Buddhist philosophies in India, Tibet, China and Japan very different from Nagarjuna’s own. Indeed it would not be an overstatement to say that Nagarjuna’s innovative concept of emptiness, though it was hermeneutically appropriated in many different ways by subsequent philosophers in both South and East Asia, was to profoundly influence the character of Buddhist thought.
ಇದು ನನಗೆ ನಾಟಕ ತೆರೆದುಕೊಡ ಬಗೆ. ನಾಟಕದ ಬಗೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ತಿಳುವಳಿಕೆ ನನಗೆ ಇಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ತಪ್ಪುಗಳಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಿ. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ನಾಟಕದ ಮೊದಲು ನಂಗೆ "ನಾಟಕ ಯಾಕೆ" ಎಂಬೋ ಪ್ರಶ್ನೆ ಕಾಡಿತು. ನಾಟಕ ನೋಡಿದ ನಂತರವೂ ಆ ಪ್ರಶ್ನೆ ಹಾಗೆ ಉಳಿಯಿತು ಕೂಡ. ನಾಟಕ ನೋಡಿ ಕೂಡ ನನಗೆ ನಾಟಕ ಯಾಕೆ ಎಂಬೋದು ತಿಳೀಲಿಲ್ಲ. ಕವನ ಬರೆದ ನಂತರವೂ ಕವನ ಯಾಕೆ ಬರೆದೆ ಎಂಬೋದು ಹಾಗೆ ಉಳಿದಿದೆ. ಇದೂ ಕೂಡ ಅಷ್ಟೆ ಅನ್ನಿಸುತ್ತೆ. "ದೇವರು ಹುಟ್ಟಿದ್ದೂ ಹಾಗು ನಾಟಕ ಹುಟ್ಟಿದ್ದು ಎರಡೂ ಕೂಡ ಆದಿಮನ ಸತ್ಯ ಶೊದನೆಯ ಅಗತ್ಯದಿಂದಾಗಿಯೆ" ಎಂದು ಪ್ರಸನ್ನರು ತಮ್ಮ ನಟನೆಯ ಪಾಟಗಳಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನಂಗೆ ದೇವರೂ ಎಂಬೋದೂ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ, ಹುಟ್ಟು ಎಂಬೋದೂ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ, ಸತ್ಯ ಎಂಬೋದೂ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ನಾಟಕ ಯಾಕೆ ಎಂಬೋದೂ.........
(ತಮ್ಮ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ನನ್ನನ್ನು ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋದ ಆಶೋಕರಿಗೆ, ಸುಂದರ ರಾಯರಿಗೆ, ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಗ್ರಹಿಕೆಯನ್ನ ನೀಡಿದ ಶ್ರೀ ನರೇಂದ್ರ ಪೈ ಗಳಿಗೆ ವಂದನೆಗಳನ್ನ ತಿಳಿಸುತ್ತೇನೆ. ಹಾಗು ನಾಟಕವನ್ನ ಆಯೋಜಿಸಿದ ಉಡುಪಿಯ ರಥಬೀದಿಗೆಳೆಯರಿಗೆ, ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ನೀನಾಸಂ ತಂಡಕ್ಕೆ ವಂದನೆಗಳು)




ನಮ್ಮ ಸವಾರಿ ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಹೋದದ್ದು.........


ನಾಟಕ ಎಂಬೋದನ್ನ ಮನುಷ್ಯ ಯಾಕೆ ಮಾಡ್ತಾನೆ? ನಾಟಕ ಯಾಕೆ ಬೇಕು? ತನ್ನದೇ ಪರಿಸರದಿಂದ ಎತ್ತಿಕೊಂಡ ಕೆಲವು ಸನ್ನಿವೇಷಗಳನ್ನ ಆತ ಯಾಕೆ ಮತ್ತೇ ನೋಡಬೇಕು ಅಂತ ಅಂದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ? ಯಾಕೆ ಪ್ರಾಚೀನ ಕಥಾನಕಗಳನ್ನ ನೊಡಲು ಬಯಸುತ್ತಾನೆ? ಪಾತ್ರಗಳನ್ನ ಎದುರಿಗೆ ರಂಗದಲ್ಲಿ ಕಾಣಲು ಇಚ್ಚಿಸುತ್ತಾನೆ? ಇವೆಲ್ಲವೂ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಾಗಿ ಕೊರೆಯುತ್ತಾ ಇದ್ದ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಶ್ರೀ ಅಶೋಕ ವರ್ಧನರು ಉಡುಪಿಯಲ್ಲಿ ನೀನಾಸಂ ರವರ ನಾಟಕ ಇದೆಯೆಂದು ಹೇಳಿದರು. ಅದಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಸುಂದರ ರಾಯರು ಸೇರಿತ್ತಾರಾದ್ದರಿಂದ ಹೊರಡುವ ಎಂದು ತಯಾರಾದೆ. ಅಶೋಕರು, ಸುಂದರರಾಯರು, ನರೇಂದ್ರ ಪೈಗಳು ಎಲ್ಲಾ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಪಯಣ ಶುರುವಾಯಿತು. ಅಶೋಕರ ಸಂಗಡ ಪಯಣ ಅಷ್ಟು ಉಲ್ಲಸಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ ಎಂದು  ಅಂದು ತಿಳಿಯಿತು. ಅವರೂ ಅವರ ಗೆಳಯರೂ ಆದ ಸುಂದರರಾಯರು "ಕಳೆದುಹೋದ" ಚಹರೆಗಳನ್ನ ನೆನೆಯುತ್ತಿರಬೇಕಾದರೆ, ಹೀಗೆ ನೆನೆಯುವುದು ತಪ್ಪ ಇನ್ನೇನು ಮಾಡೀರ ಎಂದು ರೇಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದೆ. ದಾರಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ನಮಗೆಲ್ಲಾ ಹನುಮಂತ ಲಂಕೆಗೇಕೆ ಹೋದ, ಅಲ್ಲಿ ಏಕೆ ಆ ರೀತಿ "ಕೋತಿ" ಚೇಷ್ಟೇಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಮಾಡಿದ ಅಂತೆಲ್ಲಾ ಬಹಳ ಸುಂದರವಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತಾ ಸಾಗಿದರು.  ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಉಡುಪಿ ಸೇರಿ ಅಲ್ಲಿ ಚಾ ಅನ್ನು ಬೇಗೆ ಕುಡೀಲಿಕ್ಕೆ ಆಗದೆ, ಈ ವಯಸ್ಸಾದವರೆಲ್ಲ ಬೇಗ ಕುಡಿದು ಮುಗಿಸಿಬಿಟ್ಟಾಗ ನಾನೂ ಬೇಗ ಕುಡಿಯಲು ಏನೇನೋ ಸರ್ಕಸ್ ಮಾಡಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಚಾ ಅನ್ನು ನೆಲಕ್ಕೆ ಅರ್ಪಿಸಿ ದೈರ್ಯವಾಗಿ ಅಲ್ಲಿಗೆ ತಲುಪಿದೆವು.  ಮೂತ್ರಕ್ಕೆ ಅವಸರವಾಗಿತ್ತು, ಎಲ್ಲಿ ನಾಟಕ ಆರಂಭವಾಗಿಹೋಗುತ್ತೋ ಎಂಬೋ ಅವಸರ, ಜೊತೆಗೆ ಅಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ಮೂತ್ರಾಲಯಗಳೇ ಇಲ್ಲ, ದಾರಿಕಾಣದಾಗಿದೆ ಬಗವಂತನೆ ಅನ್ನೋ ವೇಳೆಗೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲಿಂದಲೊ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷರಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬರು ಮೂತ್ರಾಲಯಕ್ಕೆ ದಾರಿತೋರಿ ದಾರಿಯುದ್ದಕ್ಕು "ಎಂತ ನಾಟಕವೊ ಏನೋ, ಮಾತಿಲ್ಲ ಕತೆಯಿಲ್ಲವಂತೆ" ಎಂದು ದೀರ್ಘವಾಗಿ ಉಸಿರೆಳೆದುಕೊಂಡು ನಮಗೆ ಮೂತ್ರಾಲಯಕ್ಕೆ ದಾರಿ ತೋರಿದರು. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಸುಗಮವಾಗಿ ಬಂದ ನಂತರ ನಾಟಕ ಆರಂಭವಾಗಿ, ಮುಗಿದಾಗಲೆ ನನಗೆ ನಾಟಕ ಮುಗಿದದ್ದು ತಿಳಿದದ್ದು. ಎರಡು ತಾಸು  ನನ್ನನ್ನಂತು ನಾಟಕ ಹಿಡಿದಿಟ್ಟದ್ದು ನಿಜ.

ಇನ್ನು ನಮ್ಮ ಸವಾರಿ ವಾಹನದಲ್ಲಿ ನಾಟಕದ ಬಗ್ಗೆ ವಿಮರ್ಶೆ, ಚರ್ಚೆ ಎಲ್ಲವು ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಹೆಚ್ಚು ನಾಟಕಗಳನ್ನು ನೋಡಿಲ್ಲದ ನಾನು, ನಾಟಕದ ಯಾವುದೇ ವಿಭಾಗದಲ್ಲೂ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸದ ನಾನು, ಈ ಚರ್ಚೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಿ ಬಾಗವಹಿಸುವುದೋ ತಿಳಿಯದಿದ್ದರೂ "ಹುಡುಗು ಬುದ್ದಿ" ಇಂದ ಆಗಾಗ ಏನೊ ಒಂದು ಚೂರು ಮಾತನ್ನ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೆ. ನನ್ನ ಜೊತೆಗಿದ್ದ ಅಶೋಕರಿಗೆ, ಸುಂದರ ರಾಯರಿಗೆ ಹಾಗು ನರೇಂದ್ರ ಪೈ ರವರಿಗೆ ಸಾಹಿತ್ಯ, ನಾಟಕ ಹಾಗು ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಆಳವಾದ ಅನುಭವ ಹಾಗು ಗ್ರಹಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯಿರುವುದರಿಂದ ಅವರು ಹೇಳಿದ್ದನ್ನೂ ಕೇಳಿ ಟಿಪ್ಪಣಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡೆ.
ಅಶೋಕರು----" ಇಲ್ಲಿನ ಪಾತ್ರಗಳೆಲ್ಲಾ ಕಾಲ ಘಟ್ಟಗಳಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತವೆ"
ನರೇಂದ್ರ ಪೈಗಳು-----" ಹಲವು ಅರ್ಥಸಾದ್ಯತೆಗಳನ್ನ ತೆರೆಯುತ್ತದೆ"
ಹೀಗೆ ಅಂದಾಗ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಹಾಗು ಸೌಂದರ್ಯ ಮಿಮಾಂಸೆಯ ಕೆಲವು ತತ್ವಗಳನ್ನ ಮೆಲುಕು ಹಾಕುತ್ತಿರಬೇಕಾದರೆ,(ನಾನು ಬೌತಶಾಸ್ತ್ರದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ನನಗೆ ಸಾಹಿತ್ಯ ತತ್ವದ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ) ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ಸುಂದರ ರಾಯರೆಂದರು "ಇಡೀ ನಾಟಕ ಒಂದು ಬೌದ್ದಿಕ ವಿಕಾರ" ಎಂದಾಗ ನನ್ನ ಆಲೋಚನ ಕ್ರಮ ಬೇರೆಯೇ ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಚಲಿಸಿತು.
ಬೆಳೆಗ್ಗೆ ಎದ್ದಾಗ ಅಶೋಕರದೊಂದು e mail ಬಂದಿತ್ತು. ಅದು ಈ ರೀತಿ ಇದೆ.

ಪ್ರಿಯರೇ
ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ಹರೀಶಕೇರರ ಲೇಖನಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಕಳಿಸಿದ ಟಿಪ್ಪಣಿಯ ಯಥಾ ಪ್ರತಿ:

ನಿನ್ನೆ ಸಂಜೆ ಉಡುಪಿಯಲ್ಲಿ (ಸುಂದರರಾಯರೂ ಸೇರಿದಂತೆ)ಕಣ್ಣೆವೆ ಬಡಿಯದೆ ಎರಡು ಗಂಟೆಯುದ್ದಕ್ಕೆ ನಾಟಕ ನೋಡಿದೆ. ನನ್ನ ಮನೋಭೂಮಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯದ ಅಡ್ಡಹೊಳೆಯ ಚೊಳಚೊಳ ಒಂದೇ ಸದ್ದು. ಬೆತ್ತ ಕೀಸುತ್ತ, ಬೇಟೆಯಾಡಿ ದಣಿದು, ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಗಿಳಿದು, ದಾರಿಹೋಕರ ಹೊಡೆದು, ಜಾನುವಾರು ನಡೆಸಿ, ಜಲಕ್ರೀಡೆಗಾಗಿ, ವನವಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ, ಅಸ್ಥಿ ಸಂಚಯನಕ್ಕೆ, ಪಿಂಡಪ್ರದಾನಕ್ಕೆ, ಪ್ರಾಣ ನೀಗುವುದಕ್ಕೆ, ಕ್ಷಣಿಕ ರತಿಗೆ, ಮೀನಿಗೆ, ತೇಲು ದಿಮ್ಮಿಗೆ ಹೀಗೇ ಕಾಲದ ಅಖಂಡ ಪ್ರವಾಹದಲ್ಲಿ ಮುಗಿಯದ ಮನುಷ್ಯ ಯಾತ್ರೆ ನಿಧಾಆಆಆಅನಕ್ಕೆ ಸಾಗಿಯೇ ಇತ್ತು. ಮುಗಿಯದ ಮಾತು, ನಿಲ್ಲದ ಅಳು, ಹೊಡೆದ ಬೊಬ್ಬೆ, ಉಕ್ಕಿದ ಕೇಕೆ, ಸ್ಫುರಿಸಿದ ಹಾಡು ಹೀಗೇ ಎಲ್ಲವೂ ಹಿಂಜಿ ಹಿಂಜಿ ಮೌನವಾದವೇ? ಇಲ್ಲ, ಅಡ್ಡಹೊಳೆಯ ಚೊಳಚೊಳ ಒಂದೇ ನಿರಂತರ. ದಾರಿ ಕಡಿಯುವ, ಸೇತುಬಲಿಯುವ, ಅಣೆಕಟ್ಟುವ, ವಿದ್ಯುತ್ ಬಸಿಯುವ, ಬಾಟಲಿ ತುಂಬುವ, ಮೂಲಕ್ಕೇ ಬಾಯಿಯಿಕ್ಕುವ, ಮೇಲಿನಿಂದ ಲೆಕ್ಕಿಸುವವ, ತಳದಲ್ಲಿ ನುಸುಳುವ, ಕಸಕುಪ್ಪೆ ಬೆಳೆಸುವ ಎಲ್ಲವೂ ಪಿಸಿಪಿಸಿದು ಗುಡ್ಡೆಬಿದ್ದರೂ ಅಡ್ಡಹೊಳೆಯ ಚೊಳಚೊಳ ನಿರಂತರ?

ಈ ವಲಯಕ್ಕೆ ನಾಟಕದ ಒಂದೇ ಪ್ರದರ್ಶನ ಲಭ್ಯ ಎನ್ನುವ ಒತ್ತಡದಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಬಂದವರನ್ನೆಲ್ಲಾ ಒತ್ತಾಯಿಸಿ, ಕಾರು ತುಂಬಿಕೊಂಡು ಧಾವಿಸಿದ್ದೆ. ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಜೊತೆಗೊಟ್ಟಿದ್ದ, ನೇತ್ರಾವತಿ ತಿರುಗಿಸುವ ಹುನ್ನಾರದವರ ವಿರುದ್ಧ ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕಿನ ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ತ್ರ ಹಿಡಿದು ಹೋರುವ, ಸುಂದರರಾಯರಿಗೆ ಇದು ಕೇವಲ ನಿಮ್ಹಾನ್ಸ್ ಗಿರಾಕಿಗಳ ಪ್ರಯೋಗವಾಗಿ ಕಂಡದ್ದು ನನಗೆ ಪರಮಾಶ್ಚರ್ಯ.

ಚಕ್ರದ ಮರುಶೋಧವಾದರೂ ಸರಿ, ವರ್ತಮಾನಕ್ಕಷ್ಟೇ ತೀವ್ರವಾಗಿ ಸ್ಪಂದಿಸುವ, ಕುತೂಹಲದ ಕುದುರೆಯ ನಿರಂತರ ಕಾಸ್ತಾರ/ಸವಾರ ವೆಂಕಟ್ರಮಣ ಉಪಾಧ್ಯ "ಮುಂದೆ ಯಾರು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರೂ ನಾಟಕ ನೋಡಬಾರದು ಎಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದ್ದೇನೆ" ಎಂದದ್ದು ನನಗೆ ವಿಪರೀತವಾಗಿ ಕಾಣಿಸಲಿಲ್ಲ.

ಅಂತರ್ಜಾಲದ ಸಿಕ್ಕು ಬಿಡಿಸಿ ಜಪಾನೀ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ತಂದ ಯುವ ಅಧ್ಯಾಪಕ ಅರವಿಂದ ನಮ್ಮ ಕಾರುಯಾನದ ಉದ್ದಕ್ಕೆ (ಮಂಗಳೂರಿನಿಂದ ಉಡುಪಿಗೆ)ಸರೇಂದ್ರ ಪೈಯವರಿಗೆ ಓದಿಸಿ ಮತ್ತಷ್ಟು ಜಟಿಲ ಬಂಧಕ್ಕೆ ಬಿದ್ದಿರುವುದು ಇನ್ಯಾವ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗುತ್ತದೋ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ." 
ಅಶೋಕವರ್ಧನ

ಹೀಗೆ ಆದಾಗ ಇಡೀ ನಾಟಕ ನನ್ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತೇ ರೂಪಗೊಳ್ಳಲು ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಪ್ರಕಟಗೊಂಡ ಕೃತಿಯೊಂದು ಮರು ಪ್ರಕಟಗೊಳ್ಳಲು ಆರಂಬಿಸಿ ನನಗೆ ಪ್ರಸವ ವೇದನೆಯನ್ನ ನೀಡಲು ಆರಂಭವಾದಾಗ ನಾನು ಬರೆಯಲೇ ಬೇಕಾಯಿತು.

ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಅಂತ್ಯ ಎಂತಲೋ, ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಆರಂಭ ಎಂತಲೋ ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾವರವಾಗದ, ನಿರಂತರ ಚಲನೆಯಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯ ಜೀವನ, ನಾಗರೀಕತೆ, ಜಗತ್ತು, ಪ್ರಕೃತಿ ಎಲ್ಲವೂ ಒಳಗೊಡಿದೆ ಎಂಬೋ ಭೂಮಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಈ ನಾಟಕ ನನ್ನಲ್ಲಿ ರೂಪ ಪಡೆಯಿತು. ಇಡೀ ನಾಟಕವನ್ನ ತುಂಡರಿಸಿ ಈ ಪಾತ್ರ ಏನನ್ನ ಹೇಳುತ್ತಿದೆ ಎಂತಲೋ, ಇದ್ಯಾಕೆ ಹೀಗೆ ಮಾಡಿದೆ ಎಂತಲೋ ನಾಟಕವನ್ನ "ಕಾಣುವ" ಬಗೆಗಿಂತ ಒಟ್ಟೂ ಕೃತಿ, ನಾಟಕದಿಂದ ಹೊರಬಂದಾಗ ಕಂಡಿದ್ದೇನು ಎಂಬೋದು ನನಗೆ ಮುಖ್ಯವಾಗುತ್ತೆ. ಹರಿವನ್ನ(ನಲ್ಲಿಯಲ್ಲಿನ ನೀರು), ಆ ಜೀವನ ದ್ರವ್ಯವನ್ನ, ನಿರಂತರವೂ ಹರಿಯುವುದನ್ನ, ಮನುಷ್ಯ ಅಥವ ಕಾಲಘಟ್ಟಗಳು ಅವುಗಳದೇ ಪರಿಮಿತಿಯಲ್ಲಿ, ಅವುಗಳದೇ ಆಲೋಚನೆಯಲ್ಲಿ, ಪಡೆದುಕೊಂಡ ಬಗೆಯಲ್ಲಿ ಅದು ಮುಖ್ಯವಾಗುತ್ತ ಸಾಗಿತು. ನಾಟಕ ನೋಡಿ ಹೊರಬಂದಾಗ ಕಾಡಿದ ಭಾವವೇನು ಎಂದರೆ "ಮನುಷ್ಯ , ಆತನ ಅಸ್ಥಿತ್ವ , ಹಾಗು ಸಾವು ಎರಡನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು, ಅವೆರಡರ ನಡುವಿನ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ನಿಂತು ಎರಡನ್ನೂ ಏಕ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಅನುಭವಿಸುವ ವಿಕ್ಷಿಪ್ತ ದ್ವಂದ್ವಕ್ಕೆ ಸಿಲುಕಿದ್ದಾನೆ" ಎಂದು. ಅದು ಹೇಗೆ ಹೇಳುತ್ತೀರಿ? ವಿವರಿಸಿ ಎಂದರೆ, ನನ್ನ ಕೈಲಿ ಆಗೋದಿಲ್ಲ. ನಾನು ಈ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನ ನೋಡಿ ಬಂದಾಗ ನನಗೆ ಅನಿಸಿದ ಭಾವವದು. ಅಷ್ಟೆ. ಹೂವನ್ನ ನೋಡಿದಾಗ ನನಗೆ ಒಂದು ಭಾವ ಮೂಡಿದಾಗ, ಆ ಭಾವ ಹೇಗೆ ಮುಡಿತು ಎಂತಲೋ ಅದೇ ಯಾಕೆ ಮೂಡಿತು ಎಂತಲೋ ಕೇಳುವುದು ಅಷ್ಟೇನೂ ಸರಿಯಲ್ಲದ್ದು. ಇರಲಿ.  

ನಾಟಕದ ಮುಖ್ಯಾಂಶವೆಂದರೆ ಇದು ಜಪಾನಿನ ಓಟೋ ಶೋಗೋ ರವರು ಬರೆದ water station ಎಂಬೋ ನಾಟಕ. ಅಭಿನಯಿಸಿದವರು ನೀನಾಸಂ ತಂಡ. ಇದರ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಎಂದರೆ ಇದು, ಮೂಖ ನಾಟಕವಾಗಿದ್ದು, ಕೇವಲ ಸಂಗೀತವಿರುತ್ತದೆ, ಹಾಗು "ಅತಿ ವಿಳಂಬಿತವಾಗಿ" ನಡೆಯುವ ನಾಟಕ. ಇಲ್ಲಿ ನಾಟಕದಲ್ಲಿ, ೧೮ ಮಂದಿ ಭಾರವಾದ ಸರಕುಗಳನ್ನ ಹೊತ್ತು ಅತಿವಿಳಂಬಿತ ನಡಿಗೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದು ಹೊರ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. 

ಪ್ರತೀ ಕಲಾಕೃತಿಯನ್ನು ನೋಡುವಾಗ ಆ ಕಲಾಕೃತಿಯ ಕತೃವಿನ ಹಿನ್ನಲೆ, ಕಾಲಘಟ್ಟ ಎಲ್ಲವೂ ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗಾದರು ಅವಷ್ಯಕ. ಅದೂ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಭಾರತದಿಂದ ಹೊರಗಿನವರನ್ನ ಕಾಣುವಾಗ ಅವರ ಬಗ್ಗೆ, ಅವರ ತಾತ್ವೀಕತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗಿನ ನೋಟ ಒಳ್ಳೆಯದೋ ಏನೊ.  ಓಟೋವಿನ ನಾಟಕಗಳನ್ನ ನೊಡುವಾಗ, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ನೀರಿನ ನಿಲುತಾಣವನ್ನ ವೀಕ್ಷಿಸುವಾಗ ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಮುಖ್ಯ ಅಂಶವೆಂದರೆ ಜನಗಳು ಹೊತ್ತು ತರುತ್ತಿರುವ ಬೃಹತ್ ಸಾಮಾನುಗಳು. ಹಾಗೂ ಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ ಇರುವ ಸಾಮಾನುಗಳ ದೊಡ್ಡ ಗುಡ್ಡ. ಓಟೋ ಆರು ವರ್ಷದವನಿದ್ದಾಗ ಚೈನಾದಿಂದ ಜಪಾನಿಗೆ ಒಲಸೆ ಕೈಗೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಆ ಎರಡು ತಿಂಗಳುಗಳ ಆ ಯಾನದಲ್ಲಿ ಟೆಂಟುಗಳಲ್ಲಿ ತಂಗುವುದು, ರೈಲು, ಹಡಗು ಪ್ರಯಾಣ ಸಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆ ಸಾಗಾಟದಲ್ಲಿ ಅನವಶ್ಯಕವಾದದ್ದನ್ನ ಬಿಸಾಕುವುದು, ಅವಶ್ಯವಾದದ್ದನ್ನ ಮಾತ್ರಾ ಕೊಂಡೆಯ್ಯುವುದೂ ಸಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಅದನ್ನೇ ಈತ ಈ ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡನ ಅಂತನಿಸುತ್ತೆ. ನಮ್ಮ ಅಶೋಕರಿಗೆ ಈ ಬೃಹತ್ ಮುಟೆಗಳು ನಮ್ಮ ನೆನಪುಗಳಾಗಿಯೋ, ಜವಾಬ್ದಾರಿಗಳಾಗಿಯೋ ಕಂಡಿತು. ನನಗೆ ಆ ಬೃಹತ್ ಮೂಟೆಗಳು, ಆ ಹೊತ್ತು ಹೋಗಬೇಕಾದ ನಮ್ಮ ಸ್ಥಿತಿಗಳು, ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡ ಬಯಸುವವನಿಗೆ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ಹೋದಂತೆ ಕಂಡಿತು. ಆ ಒಂದು ಕಡೆಯಿಂದ ಮತ್ತೊಂದು ಕಡೆಗೆ, ತನ್ನದಲ್ಲದ್ದಕ್ಕೆ ಪಯಣ ಬೆಳೆಸಿರುವುದು, ಅದು ಅವಶ್ಯಕತೆಯೋ, ಸಂದರ್ಭ ಎಂತಹುದೋ ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲೋ ಒತ್ತಡದ ಪಯಣದಂತೆ ಕಂಡದ್ದು ಮಾತ್ರ ಸತ್ಯ. ಮನುಷ್ಯ ಚಲನೆಗೆ ತೆರೆದುಕೊಂಡಾಗ ಹೊರೆ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಅದೇ ರೀತಿ ಆ ಹೊರೆಗಳ "ಅನಾವಶ್ಯಕ" ರಾಶಿಯೂ ಅನಿವಾರ್ಯ.  ಇಲ್ಲಿ ಎರಡನ್ನೂ ನೋಡಬೇಕಾದ ದ್ವಂದ್ವದ ಸ್ಥಿತಿ. "ಅನಾವಶ್ಯಕವಾದದ್ದನ್ನ" ಎಸೆಯದೆ "ಅವಶ್ಯಕವಾದದ್ದನ್ನ" ಮಾತ್ರ ಹೊತ್ತು ನಡೆಯಲಿಕ್ಕೆ ಆಗದು. ಹೀಗೆ ನಮ್ಮ ಚಲನೆ "ಅವಶ್ಯಕ" ಹಾಗು "ಅನಾವಶ್ಯಕ" ಎಂಬೋ ಎರಡು ವಿಬಾಗಗಳನ್ನ ಮಾಡಿ ಬಿಡುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಭಾಗಗಳ ಒಳ ನೋಟ ಕೇವಲ ವ್ಯಕ್ತಿಕೇಂದ್ರಿತವಾಗಿ ಮಾತ್ರ ಇರದೆ, ಸುತ್ತಲಿನ ಸಮಾಜಕ್ಕೂ ಸಂಭಂದಿಸಿ ಬಿಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ಹಾಗಾಗಿಯೆ ಇಲ್ಲಿ "ವರ್ಗ"ಗಳು ಸೃಷ್ಠಿಯಾಗುತ್ತೆ. ಹೀಗೆ ಚಲನೆ ಸ್ವಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ "ವರ್ಗ"ಗಳನ್ನ, ವಿಭಾಗಗಳನ್ನ ಹುಟ್ಟುಹಾಕಿ ಬಿಡುತ್ತದೆ. ಒಂದನ್ನ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಗಮನಿಸಬೇಕು, ಅಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪಾತ್ರ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದಲೋ, ಕುತೂಹಲಕ್ಕಾಗಿಯೋ ಎಲ್ಲವನ್ನಾ ನೋಡುತ್ತಾ ಕೂತಿದೆ. ಆ ಕೂತಿರುವ ಪಾತ್ರ ಮಾತ್ರ ನಲ್ಲಿಯ ಬಳಿಗೆ ಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಮತ್ತೊಂದು ಪಾತ್ರ ಮುದುಕಿಯದು, ಅವಳನ್ನ ಆ ಬುಟ್ಟಿಯ ಸಮೇತ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಆ ರಾಶಿಗೆ ಹಾಕುತ್ತಾರೆ. ಗಮನಿಸಿ, ಆ ಮುದುಕಿಗೆ ಸಾವಿನ ನಂತರ ಆ "ಅನವಶ್ಯ" ವಸ್ತುಗಳ ರಾಶಿಯಲ್ಲಿ ತೆಗೆದು ಹಾಕಿ ಬಿಡುತ್ತಾರೆ. ಯಾವ ರೀತಿ ಆ ಸತ್ತುಹೋದ ಮುದುಕಿಯನ್ನ ರಾಶಿಗೆ ಹಾಕಿ ಹೊರಟು ಹೋಗುತ್ತಾರೋ ಅದೇ ರೀತಿ ಈ ಚಲನೆಯಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯ ಕೂಡ ಆ ರಾಶಿಗೆ ಸೇರಿಹೋಗುತ್ತಾನೆ ಎಂಬೋ ಭೀಕರತೆಯನ್ನ ಸೂಚಿಸುತ್ತೆ. ಹೀಗೆ ನಮ್ಮ ಚಲನೆ ಎರಡು ವರ್ಗಗಳನ್ನ ಸೃಷ್ಠಿಸಿಯೇ ಸಾಗುತ್ತದೆ. ಅದು ಕಟುವಾಸ್ಥವ. ಆದ್ದರಿಂದ ಇಡೀ ನಾಟಕದ ಚಲನೆಯನ್ನ ಕಾಲದ ಚಲನೆಯಾಗಿ ವೀಕ್ಷಿಸಿದಾಗ ಕಾಲ ಮನುಷ್ಯನನ್ನ ಈ ವಿಭಾಗೀಕರಣಕ್ಕೆ ನುಕಿಯೇ ಮುಂದೇ ಸಾಗುತ್ತಾನೆಂದೆನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಹೀಗೆ ಮನುಷ್ಯನ ಚಲನೆ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ಅಸ್ಥಿತ್ವದ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನ ಹೊತ್ತುಬಿಡುತ್ತದೆ.

ಮನುಷ್ಯ ಅಸ್ಥಿತ್ವವನ್ನ ಚಲನೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಾಬೊಹುದ? ಇಡೀ ನಾಟಕ ಕಂಡಾಗ ಈ ಪ್ರಶ್ನೆ ಕಾಡಿದರೂ, ವಿರುದ್ದ ಪದ್ದತಿಯ ಮುಖಾಂತರ ಎರಡನ್ನೂ ತೋರಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿತ ಅಂತ ಅನ್ನಿಸುತ್ತೆ. ಏನದು ವಿರುದ್ದ ಪದ್ದತಿ ಎಂದರೆ ಕತ್ತಲ್ಲನ್ನ ತೋರಿಸಿ ಬೆಳಕನ್ನ ಅರಿಯೋದು ಎಂಬೋರೀತಿ. ಅಸ್ಥಿತ್ವ ಹಾಗು ಚಲನೆ ಎರಡು ವಿರುದ್ದ ಪದಗಳ ರೀತಿ ಕಾಣುತ್ತೆ. ಅದು ಎಷ್ಟು ಸರಿಯೋ ತಿಳ್ದಿಲ್ಲ. ಚಲಿಸುವವನು ಅಸ್ಥಿತ್ವವನ್ನ ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಸಾದ್ಯಾನ...? ಚಲನೇನೇ ಅಸ್ಥಿತ್ವವಾದಾಗ ಬೇರೆಯದೇ ಆದ ಅರ್ಥ ಸಾದ್ಯತೆಗಳು ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತೆ. ಜಂಗಮ ಎಂಬೋದು ಒಂದು, ಸ್ಥಾವರ ಎಂಬೋದು ಮತ್ತೊಂದು, ಎರೆಡೂ ಒಂದೇ ಆಗುವುದಕ್ಕೆ ಸಾದ್ಯವಿಲ್ಲ. ಹೀಗೆ ಇಡೀ ನಾಟಕ ಎರೆಡು ವಿರುದ್ದ ದೃವಗಳನ್ನ ಸಂದಿಸುವಂತೆ ನಮ್ಮನ್ನ ಮಾಡುತ್ತಾ ಎಂಬೋ ಗುಮಾನಿ ಹುಟ್ಟುತ್ತೆ. ಹಾಗಾದಾಗ ನಾವು ಸ್ವಲ್ಪ ಬುದ್ದಿ ಖರ್ಚು ಮಾಡಬೇಕಾದದ್ದು ಅವಶ್ಯಕವೇ ಸರಿ. 

ಈ ನಾಟಕವನ್ನ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ "Mari Boyd" ಎಂಬುವವರ "Aesthetics of Quietude" ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕದಿಂದ ಕೆಲವು ಲೇಖನಗಳನ್ನ ನೋಡಬೇಕಾಗಿ ಬಂತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಸಾಲುಗಳನ್ನ ನೀಡಿ ಅದರಿಂದ ಏನಾದರೂ ಪಡೆಯಬಹುದ ಎಂತಲೂ ಪರಿಶೀಲಿಸಿದ್ದೀನಿ.

"...........found the power of passivity in the ensuing silence. When passivity is operative, the audience is able to experience the perspective of death, a hypothetical viewpoint outside human life..........."
".......Ōta notes that metaphoric death experiences such as illness, anaesthesia, or space travel can often elicit an overwhelming affirmation of life. In his theatre he wants his audience to have such near-death experiences so that they are assailed by feelings of strangeness and dislocation when stepping out of the theatre building and back into the ordinary world. Then they will be able to see their man-made environment with new eyes, with sadness and hope.
The three components of Ōta's code of divestiture-silence, stillness, and empty space-work together to create the metaphoric distance necessary for the defamiliarizing effect of the perspective of death........"
 ಸಾವನ್ನ  ನಾವು ಹೀಗೆ ಜಡವಾಗಿ ಕಾಣುವುದು ಹೇಗೆ ಎಂಬೋದು ನನಗೆ ಈ ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ದಕ್ಕಲಿಲ್ಲ. ಸಾವು ಎಂಬೋ ವಸ್ತು ನನಗೆ ಈ ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ದಕ್ಕಲಿಲ್ಲ. ಬಹುಶಃ ಅದು ನನ್ನ ಮಿತಿಯೇ ಇರಬೇಕು. ಸಾವು ಎಂಬೋದು Hypothetcal ದೃಷ್ಟಿಕೋನವಾಗಿ ಉಳಿಯುತ್ತದ? ಸಾವಿನ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯ ಅನುಭವ ನನಗೆ ಆಗದ್ದರಿಂದ ಅಥವ ಅದು ನನಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಶ್ನೆಯೂ ಆಗದ್ದರಿಂದ, ಸಾವು ಕೂಡ ಅಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಒಂದು ಸನ್ನಿವೇಷ ಅಥವ ಬಂದವಾಗಿ ಮಾತ್ರ ಕಂಡಿತು. ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನದಾಗಿ ಏನೂ ಕಾಣಲಿಲ್ಲ. ಇಡೀ ನಾಟಕದಲ್ಲಿ, ಅಲ್ಲಿನ ಪಾತ್ರಗಳ ಮುಖಗಳಲ್ಲಿ ಏನೋ ಒಂದು ರೀತಿಯ ಭಾವ(ನಿರ್ಭಾವ) ಇದ್ದದ್ದಂತೂ ನಿಜ. ಆದರೂ ಆ ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರೀತಿಯಿತ್ತು, ಕಾಮವಿತ್ತು, ಹರೆಯ ಇತ್ತು, ದಾಂಪತ್ಯ ಇತ್ತು, ಜಗಳವಿತ್ತು, ದುಃಖವಿತ್ತು, ಹಾಗು ಅಲ್ಲೊಂದು ಸಾವೂ ಇತ್ತು. ಇವುಗಳನ್ನ ಹೇಳಲಿಕ್ಕೇಕೆ ಅತಿವಿಲಂಬಿತ, ಮೌನದ ಬಗೆಯನ್ನ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಎಂಬೋದು ಪ್ರಶ್ನೆ. ಕೇವಲ ಬೌದ್ದಿಕ ಕಸರತ್ತಿಗಾಗಿ ಆದದ್ದಿದು ಅಂತ ನನಗನ್ನಿಸ್ಸೋಲ್ಲ. ಭಾಷೆಯ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಯಾಕೆ? ಎಂಬೋ ಪ್ರಶ್ನೆಯೊಂದಿಗೇನೆ, ಭಾಷೆಯನ್ನ ತೊರೆದು ನಿರೂಪಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಅಮೂರ್ಥವಾದದ್ದನ್ನ ನಿರೂಪಿಸುವಾಗ ಭಾಷೇ ಕೂಡ ತೊಡಕಾಗಿ ಕಂಡರೆ ತಪ್ಪಿಲ್ಲ. ಆ ಭಾಷೆಯನ್ನೇ ಬಿಟ್ಟು ಅದನ್ನ ತಲುಪಿಸಬೊಹುದಾದ ಅನುಕೂಲತೆ ನಮಗೆ ರಂಗದಲ್ಲಿ ಇದೆ ಎಂಬೋದೇ ಮುಖ್ಯವಾಗುತ್ತೆ.   ಹಾಗಾದರೆ ಮಾಮೂಲಿ ಚಲನೆಯಿಂದ ನಾವು ಅದನ್ನ ಪಡೆಯಬೊಹುದಲ್ಲವ, ಆ ಪ್ರಶ್ನೆಯೇ ಅಪ್ರಸ್ಥುತವಾಗುತ್ತೆ. ಇಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟೂ ಅಮೂರ್ಥ ಚಿಂತನೆಯನ್ನ ತಲುಪಿಸಿದ್ದೇ ಈ ಅತಿವಿಲಂಬಿತ, ಮೌನ ನಾಟಕ. ಅದ್ಯಾಕೆ ಅನ್ನೋದೇ ಸರಿಯಾದ ಪ್ರಶ್ನೆಯಲ್ಲ.
ಇನ್ನು ಈ ನಾಟಕದ ಮಟ್ಟಿಗೆ ನಾವು ಅರ್ಥ ಹುಡುಕುವ ಪರಿ, ಇದರ ಅರ್ಥ ಏನು ಎಂಬೋ ರೀತಿಯಿಂದಾನೆ ನಾವು ಶೋದಿಸ ಹೊರಡುತ್ತೇವೆ. ಇಲ್ಲಿ ಕಥೆಯೇ ಇಲ್ಲವಲ್ಲ, ಒಂದು ಸ್ಪಷ್ಟ ಬಂದವೂ ಇಲ್ಲವಲ್ಲ, ಎಂತಲ್ಲ ಹುಡುಕಲಿಕ್ಕೆ ಆರಂಬಿಸುತ್ತೇವೆ. ನಮ್ಮ "ಭಾರತೀಯ" ಎಂಬೋ ಮನಸ್ಸೊಂದಿದೆ ಹಾಗು ಅದು ಕಥಾನಕಗಳಿಗೆ ಒಗ್ಗಿ ಹೋಗಿದೆ. ಅಂದರೆ ಭಾರತೀಯ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವಿರಲಿ, ಸೌಂದರ್ಯ ಮೀಮಾಂಸೆಯಿರಲಿ, ಸಾಹಿತ್ಯ ಮೀಮಾಂಸೆಯಿರಲಿ, ಎಲ್ಲವೂ ಮೂಲ ತತ್ವವಾದ ಸೃಷ್ಠಿ, ಸ್ಥಿತಿ, ಲಯ ಎಂಬುವುದನ್ನ ಬಿಟ್ಟು ಬರಲಾರದು. ಇದು ತಪ್ಪು ಎಂತಲೋ, ಸರಿ ಎಂತಲೋ, ಅದನ್ನ ನಾನು ಪ್ರಶ್ನಿಸುತ್ತಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಭಾರತೀಯ ಮನಸ್ಸು ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಈ ತತ್ವಕ್ಕೆ ಒಗ್ಗಿ ಹೋದದ್ದು, ತಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಅರ್ಥ ಹಾಗು ಕಥೆ ಹುಡುಕುವುದಕ್ಕೆ ತೊಡಗುತ್ತದೆ. ಅದು ನಮ್ಮ ಬಾರತೀಯತೆ. ಅದು ನಮ್ಮ ಮೂಲ ಧರ್ಮ. ಆದರೆ ಅದರ ಮುಖಾಂತರವಾಗಿಯೇ ಎಲ್ಲವನ್ನಾ ನೋಡುವ ಕ್ರಮವಾಗಲೀ, ಆ ಮಾರ್ಗವನ್ನ ತೊರೆದದ್ದು ಸರಿಯಲ್ಲ ಎಂಬೋದಾಗಲಿ ಸರಿಯಲ್ಲ. ಬದುಕನ್ನ ಒಂದೇ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತೇನೆ ಎಂಬೋದು ಮೂಲಭೂತವಾದಿಯ ನಿಲುವಾಗುತ್ತೆ. ಎಲ್ಲದ್ದರಿಂದಲೂ ಸ್ವೀಕರಿಸೋ ಗುಣ ನಮಗೆ ಬೇಕಾಗುತ್ತೆ. ಭಾರತೀಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮೀಮಾಂಸೆ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನ "ರಸ" , ರಸದ ನಂತರ "ಆನಂದ", ಆನಂದದ ನಂತರ "ಬ್ರಹ್ಮ". ಇದು ನಮ್ಮ ಮೀಮಾಂಸೆ, ಹೀಗಾದಾಗ ಆತ್ಮ ಕೇಂದ್ರಿತವಾದ, ಅಂದರೆ ಸ್ಥಿರವಾದ ಆತ್ಮ ಎಂಬೋದೊಂದಿದೆ ಎಂತಲೂ, ಬ್ರಹ್ಮ ಎಂಬೋದೂ ಒಂದಿದೇ ಎಂತಲೂ ಪರಿಗಣಿಸಿಯೇ ಕಾಣುವುದು. "Rasa, which is universal bliss of self or atman coloured by the emotional tone of Drama". ಈಗ ಈ ನಮ್ಮ water Station ನಾಟಕ ಜಪಾನಿನ ನಾಟಕ. ಜಪಾನೀಯರ ನಂಬಿಕೆಗಳೇನೂ, ಅವರ ತತ್ವಗಳೇನೂ ಎಂಬೋದು ತಿಳಿಯುವ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಇದೆ. ಒಂದು ಕಲಾಕೃತಿಯನ್ನ, ಒಂದು ನಾಟಕವನ್ನ ದಕ್ಕಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಿಕ್ಕೆ ಇಷ್ಟೆಲ್ಲ ಕಸರತ್ತುಗಳು ಬೇಕ ಎಂದರೆ, ಹೌದು ಬೇಕು. ಎಲ್ಲಿಯದೋ ಜಪಾನಿನ ನಾಟಕವನ್ನ ನಮ್ಮ ನಾಟಕದಂತೆ ನಾವು ಕಾಣಬಾರದು. ಹಾಗು ಅದು ಹಾಗೆ ಇರಬೇಕು ಎಂತಲೂ ಬೇಕಿಲ್ಲ, ಆ ಮುಖಾಂತರ ನಾವು ಬಿನ್ನವಾದ ಮತ್ತೊಂದು ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ, ಜೀವನ ವಿದಾನಕ್ಕೆ ಮುಖಾಮುಖಿಯಾಗಿ ಅವರಿಂದ ಬದುಕನ್ನ ಕಾಣುವ ಬಗೆಯಾಗಿದೆ. ಜಪಾನೀಯರ ಮೇಲೆ ಬೌದ್ದ ದರ್ಮ ಪ್ರಭಾವಿಸಿದೆ. ಹಾಗಾದರೆ ಅವರ ಮೀಮಾಂಸೆ ಎಂತಹದಿರಬೊಹುದು? ಬುದ್ದ ದರ್ಮ ಆತ್ಮವನ್ನ ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತೆ, ಆದಿ ಅಂತ್ಯ ಎಂಬೋ ಕಾರಣ ಮೀಮಾಂಸೆಯನ್ನ ತೊರೆದು ಸದಾ ಚಲನೆಯಲ್ಲಿ ಇರುವ ಮದ್ಯಮ ಮೀಮಾಂಸೆಯನ್ನ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತೆ. ಹೀಗೆ ಮದ್ಯಮ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಸದಾ ಚಲನೆಯಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತದೆ ಹಾಗು ಯಾವುದಕ್ಕೂ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಅಸ್ಥಿತ್ವವಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಅರ್ಥ ಎಂಬೋದನ್ನ ಒಟ್ಟೂ ಬಂದದಲ್ಲಿ ಪರಿಶೀಲಿಸಬೇಕಾಗಬೊಹುದು. ಬೌದ್ದ ಮೀಮಾಂಸೆಯನ್ನ ಪ್ರಚುರಪಡಿಸಿದ ನಾಗಾರ್ಜುನನಬಗ್ಗೆ ಬರೆಯುತ್ತ DouglasBerger (Email: dberger@siu.edu  Southern Illinois University) ಎಂಬೋ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಈ ರೀತಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.  ಈ ಸಾಲುಗಳಿಂದ ಬೌದ್ದ ಮೀಮಾಂಸೆಯನ್ನ ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗಾದರೂ ಗುರುತಿಸಬೊಹುದೆಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೇನೆ. Nagarjuna’s central concept of the “emptiness (sunyata) of all things (dharmas),” which pointed to the incessantly changing and so never fixed nature of all phenomena, served as much as the terminological prop of subsequent Buddhist philosophical thinking as the vexation of opposed Vedic systems. The concept had fundamental implications for Indian philosophical models of causation, substance ontology, epistemology, conceptualizations of language, ethics and theories of world-liberating salvation, and proved seminal even for Buddhist philosophies in India, Tibet, China and Japan very different from Nagarjuna’s own. Indeed it would not be an overstatement to say that Nagarjuna’s innovative concept of emptiness, though it was hermeneutically appropriated in many different ways by subsequent philosophers in both South and East Asia, was to profoundly influence the character of Buddhist thought.
ಇದು ನನಗೆ ನಾಟಕ ತೆರೆದುಕೊಡ ಬಗೆ. ನಾಟಕದ ಬಗೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ತಿಳುವಳಿಕೆ ನನಗೆ ಇಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ತಪ್ಪುಗಳಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಿ. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ನಾಟಕದ ಮೊದಲು ನಂಗೆ "ನಾಟಕ ಯಾಕೆ" ಎಂಬೋ ಪ್ರಶ್ನೆ ಕಾಡಿತು. ನಾಟಕ ನೋಡಿದ ನಂತರವೂ ಆ ಪ್ರಶ್ನೆ ಹಾಗೆ ಉಳಿಯಿತು ಕೂಡ. ನಾಟಕ ನೋಡಿ ಕೂಡ ನನಗೆ ನಾಟಕ ಯಾಕೆ ಎಂಬೋದು ತಿಳೀಲಿಲ್ಲ. ಕವನ ಬರೆದ ನಂತರವೂ ಕವನ ಯಾಕೆ ಬರೆದೆ ಎಂಬೋದು ಹಾಗೆ ಉಳಿದಿದೆ. ಇದೂ ಕೂಡ ಅಷ್ಟೆ ಅನ್ನಿಸುತ್ತೆ. "ದೇವರು ಹುಟ್ಟಿದ್ದೂ ಹಾಗು ನಾಟಕ ಹುಟ್ಟಿದ್ದು ಎರಡೂ ಕೂಡ ಆದಿಮನ ಸತ್ಯ ಶೊದನೆಯ ಅಗತ್ಯದಿಂದಾಗಿಯೆ" ಎಂದು ಪ್ರಸನ್ನರು ತಮ್ಮ ನಟನೆಯ ಪಾಟಗಳಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನಂಗೆ ದೇವರೂ ಎಂಬೋದೂ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ, ಹುಟ್ಟು ಎಂಬೋದೂ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ, ಸತ್ಯ ಎಂಬೋದೂ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ನಾಟಕ ಯಾಕೆ ಎಂಬೋದೂ.........
(ತಮ್ಮ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ನನ್ನನ್ನು ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋದ ಆಶೋಕರಿಗೆ, ಸುಂದರ ರಾಯರಿಗೆ, ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಗ್ರಹಿಕೆಯನ್ನ ನೀಡಿದ ಶ್ರೀ ನರೇಂದ್ರ ಪೈ ಗಳಿಗೆ ವಂದನೆಗಳನ್ನ ತಿಳಿಸುತ್ತೇನೆ. ಹಾಗು ನಾಟಕವನ್ನ ಆಯೋಜಿಸಿದ ಉಡುಪಿಯ ರಥಬೀದಿಗೆಳೆಯರಿಗೆ, ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ನೀನಾಸಂ ತಂಡಕ್ಕೆ ವಂದನೆಗಳು)




ಏನಾಗಿದೆ ನಮಗೆ....?

ಶ್ರಿಪಡ್ರೆ ಯವರ ಲೇಖನವನ್ನ ಮೊನ್ನೆ ಓದಬೇಕಾಯಿತು.(ಉದಯವಾಣಿ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೮) ನಮ್ಮ ಜನಕ್ಕೆ, ಬುದ್ದಿಜೀವಿಗಳಿಗೆ, ಆದ್ಯಾತ್ಮಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗೆ, ಸಾಹಿತಿಗೆಳಿಗೆ ಏನಾಗಿದೆ ಎಂಬೋ ಪ್ರಶ್ನೆ ಅವ್ರಲ್ಲಿ ಇತ್ತು. ಏಕಿಂತಸ ಸಂವೇದನಾ ರಹಿತ ಸಮಾಜ ಏರ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಎಂಬೋ ಬೇಸರ, ಕಾಳಜಿ ಎಲ್ಲೋ ಸ್ವಲ್ಪ ನೋವು ಬೆರೆತ ದ್ವನಿ ಅವರಲ್ಲಿ ಇತ್ತು. ಅದೇ ಪ್ರಶ್ನೆ ನನ್ನಲ್ಲೀ ಇದ್ದಿದ್ದರಿಂದ ಅದೇ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನ ಮತ್ತೇ ಇಲ್ಲಿ ಕೇಳಬೇಕೆನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಕೇಳಲು ಕಾರಣವೂ ಇದೆ, ಅವರು ಬರೆದ ನಂತರವೂ ಅಂತಹ ಯಾವುದೇ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಕಂಡುಬಂದಿಲ್ಲ. ಶ್ರೀ ಪಡ್ರೆ ಯವರು ಬರೆದ ನಂತರವೂ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸದಷ್ಟು ಬಿಡುವಿಲ್ಲದೇ ಹೋಗಿರೋ ನಮ್ಮ ಸಮಾಜದ ಮಹಾನ್ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗಾಗಿ ಇದನ್ನ ಬರೆಯಬೇಕಾಯಿತು. ಶ್ರೀಪಡ್ರೆಯವರು ಕೇಳಿದಕ್ಕೆ, ಆ " ತಮ್ಮ ತಪ್ಪಿಲ್ಲದೆಯೂ ಜೀವನ ಪೂರ್ತಿ ನರಕ ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿರುವ ಬಡಪಾಯಿಗಳ" ಪರವಾಗಿ ಯಾರಾದರೂ "ಬುದ್ದಿಜೀವಿಗಳು" ,"ಪ್ರಗತಿಪರರು", "ಸಾಹಿತಿಗಳು""etcಗಳು"  ಸ್ಪಂದಿಸುತ್ತಾರ ಅಂತ ಕಾದಿದ್ದೇ ಬಂತು. ನನ್ನ ಕರ್ಮ. ಎಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲೂ ಇಲ್ಲ. ಏನಪ್ಪ ಮಾಡೋದು ಅಂತ ಅನ್ನಿಸಿ ಅವರಿಗೂ ಸೇರಿ ಇದನ್ನ ಬರೆದುಬಿಟ್ಟೆ. ಎಂಡೋಸಲ್ಫನ್ ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿಷೇದಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಿರುವ ಈ ಹೊತ್ತಲ್ಲಿ ಈ ಲೇಖನ ಪ್ರಸ್ಥುತವೆಂದೇ ಅನಿಸುತ್ತಿದೆ.
"ಓ ನನ್ನ ಬುದ್ದಿಜೀವಿಗಳಿರ, ಓ ನನ್ನ ಪ್ರಗತಿಪರರ, ಓ ನನ್ನ ಕನ್ನಡದ ಕಂದಮ್ಮಗಳಿರ, ಓ ಭವ್ಯ ಕನ್ನಡದ ಮಹಾನ್ ಲೇಖಕರಿರ, ಕವಿಗಳ, ಸಾ......ಹಿ......ತಿ.....ಗ   ಳಾ..... ಕನ್ನಡವನ್ನೂ ಕರ್ನಾಟಕವನ್ನೂ ಹೆಗೆಲಮೇಲೆ ಹೊತ್ತೂ ಹೊತ್ತೂ ಹೊತ್ತೂ ಜೀವನವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಸವೆಸಿರುವ ಮಹಾನ್ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿರ, ಎಲ್ಲಿದ್ದೀರಿ ಸ್ವಾಮೀ, ಎಲ್ಲಿದ್ದೀರಿ? ಅಯ್ಯಾ ಎಲ್ಲಿದ್ದೀರಿ ತಾವು? ಇದ್ದೀರ ಸ್ವಾಮೀ? ಮನೆಹೊತ್ತಿ ಉರಿದೊಡೆ ನಿಲಬೊಹುದಲ್ಲದೆ ಧರೆ ಹೊತ್ತಿ ಉರಿದೊಡೆ ನಿಲಬೊಹುದೆ, ಎಂಬೋ ಕವನಕ್ಕೆ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ, ವಿಮರ್ಶೆ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದೀರ. ಒಳ್ಳೆಯದು ಒಳ್ಳೆಯದು. ಓ ಕನ್ನಡಾಂಬೆ ನಿನ್ನ ಬುದ್ದಿಜೀವಿ, ಪ್ರಗತಿಪರ ಮಕ್ಕಳು, ಸಾಹಿತಿಗಳು ಕಾಣುತ್ತಿಲ್ಲ ತಾಯೆ. ಹುಡುಕಿಕೊಡಿ ಎಂದು ಪೋಲೀಸರಬಳಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕೇನಮ್ಮ? ಹೇಳು ತಾಯೆ ಹೇಳು...? ಏನೆಂದೆ ತಾಯೆ, ಎಲ್ಲಿ ಹುಡಿಕಿದೆಯೆಂದು ಕೇಳಿದೆಯ..? ಏತಕ್ಕೆ ಎಂದು ಕೇಳಿದೆಯ...? ಹೇಳುತ್ತೇನೆ ತಾಯೆ, ಕೇಳುವಂತವಳಾಗು. ತಮ್ಮದಲ್ಲದ ಕೃತ್ಯಕ್ಕೆ ಅಮಾಯಕ ಮಕ್ಕಳು ಸಾಯಲಾರದೆ ಬದುಕಲೂ ಆಗದಂತಹ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಬದುಕುತ್ತಿದ್ದಾರೆ, ಅವರಿಗಾಗಿ ಸ್ಪಂದಿಸಲು ಕೇಳಿದ್ದು. ಏನು ಮಾಡೋಣ ನೀನೇ ಹೇಳು. ನೀನೂ ಮೌನವಾಗಿಹೋದೆಯೇನಮ್ಮ......?"

ಎಂಡೋಸಲ್ಫನ್ ಎಂಬೋ ಮಾರಿಯಬಗ್ಗೆ ನಾನು ಮತ್ತೇ ಹೇಳುವ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಇಲ್ಲ. ಶ್ರೀ ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಶಾನುಭಾಗರು ತರಂಗದಲ್ಲಿ ಎಂಡೋಸಲ್ಫನ್ ದುರಂತದಬಗ್ಗೆ ಹಲವು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪುರಾವೆಗಳೊಂದಿಗೆ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ(ತರಂಗ ಮಾರ್ಚ್ ೨೪, ಮಾರ್ಚ್ ೩೧ ರ ಸಂಚಿಕೆ). ಇಲ್ಲಿ ಬಂದು ಆ ಮಕ್ಕಳನ್ನ ನೋಡಬೇಕು, ಅವರ ಕಥಗಳನ್ನ ತಿಳಿದರೆ ಸಾಕು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನುಷ್ಯನಿಗೂ ನೋವಾಗುತ್ತೆ. ಆದರೆ ನಮ್ಮ ಜನಕ್ಕೆ ಏನಾಗಿದೆ? ಏನೂ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯೇ ಇಲ್ಲ. ಏನೇನೂ ಇಲ್ಲ. ಇದು ಸತ್ಯ.. ಕನಿಷ್ಠ ಸಾಮಾಜಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆಯನ್ನೂ ತೋರದಂತೆ ಇದ್ದು ಬಿಟ್ಟಿರುವ ಇವರಿಗೆಲ್ಲ ಏನೆನ್ನಬೇಕೋ ತಿಳೀತಿಲ್ಲ.

ಸ್ವಲ್ಪ ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಎಂತೆಂತಹ ವಿಷೆಯಗಳಿಗೆ ಪುಟಗಟ್ಟಲೆ, ಪುಸ್ತಕಗಳಗಟ್ಟೆಲೆ, ಚರ್ಚೆಯಾಗಿದೆ ಅಂತ. ಕಮ್ಮಟಗಳು, ಪ್ರತಿಬಟನೆಗಳು.  ಅದ್ಯಾವುದೂ ತಪ್ಪು ಅಂತ ಅಲ್ಲ. ಆದರೆ ಇಲ್ಲಿ ಇಡೀ ಜೀವಿಗಳೇ ನಿರ್ನಾಮವಾಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ದಕ್ಷಿಣಕನ್ನಡದ ಈ ಊರಗಳಲ್ಲಿರುವ  ಭಾದಿತರನ್ನ ನೋಡಬೇಕು, ಕರುಳು ಕಿತ್ತು ಬರುತ್ತೆ. ಆದರೆ ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡುವವರೇ ಇಲ್ಲ. ಟಿಪ್ಪು ಕನ್ನಡಪ್ರೇಮಿಯೋ ಅಲ್ಲವೋ, ಆವರಣ ಕಾದಂಬರಿಯೂ ಅಲ್ಲವೋ, ಕವಲು ಕಾದಂಬರಿ ಎಷ್ಟು ಮುಖ್ಯ, ಬೈರಪ್ಪ ಕಾದಂಬರಿಕಾರನೋ ಅಲ್ಲವೋ, ಕನ್ನಡ ಸಮ್ಮೇಳನವನ್ನ ಇವರು ಉದ್ಘಾಟಿಸಬೇಕೋ ಬೇಡವೋ? ಇರಲಿ, ಆದರೆ ಟಿಪ್ಪು ಕನ್ನಡ ಪ್ರೇಮವಿರಲಿ, ಆವರಣವಿರಲಿ, ಕವಲಿರಲಿ, ಬೈರಪ್ಪ ಇರಲಿ ಇದರಿಂದ ಯಾರಿಗೂ ನಯಾ ಪೈಸೆ ಉಪಯೋಗವಾಗಲೀ, ಹಾನಿಯಾಗಲಿ ಕಂಡೀತ ಇಲ್ಲ. ಆದರೆ ಈ ಒಂದು ಎಂಡೋಸಲ್ಫನ್ ಎಂಬೋ ಮಾರಿಯಿಂದ ಜನಗಳು ಸಾಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ, ಬದುಕು ದುರ್ಭರವಾಗಿಹೋಗಿದೆ. ಅಯ್ಯಾ ಒಮ್ಮೆ ನಿಮ್ಮ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಇಂತಹುದೇ ಮಕ್ಕಳು ಹುಟ್ಟಿದ್ದರೆ ನಿಮ್ಮ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಹೇಗಿರುತ್ತಿತ್ತು? ಒಮ್ಮೆ ಆಲೋಚಿಸಿ, ಸ್ಪಂದಿಸೋ ಕನಿಷ್ಟ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನಾದರೂ ಮಾಡೋಣವಲ್ಲವೆ....?   ಅನುಕಂಪವಾದರೂ ಬೇಡವ? ಆ ಜನಗಳ ಪರವಾಗಿ ಒಂದೇ ಒಂದು ಧ್ವನಿಯನ್ನ ನೀಡಲಾರದಷ್ಟು ನೀರಸವಾಗಿಹೋಗಿದ್ದಾರ ನಮ್ಮ ಪ್ರಜ್ಞಾವಂತ  ನಾಗರೀಕರು ಹಾಗು ಸಾ... ಬು... ಪ್ರ.....     ಇವನ್ನೆಲ್ಲಾ ನೋಡೋವಾಗ ನಮ್ಮ ಮೇಡಮ್ ಒಬ್ಬರು ಹೇಳೋ ಮಾತು ಸತ್ಯ ಅಂತ ಅನ್ನಿಸುತ್ತೆ. ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು " ಈ ಕವಿಗಳಿಂದ ನಮ್ಮ ಸಾಹಿತಿಗಳಿಂದ ಏನೂ ಉಪಯೋಗ ಇಲ್ಲ " ಅಂತ. ಎಲ್ಲೋ ಯಾಕೋ ನಿಜ ಇರ್ಬೋದ ಅಂತ ಅನ್ನಿಸೋಕ್ಕೆ ಶುರು ಆಗಿದೆ.

"ಶ್ರೀಪಡ್ರೆ ಸರ್, ಕ್ಷಮಿಸಿ ನಾವು ವಿದ್ಯಾವಂತರು, ಬುದ್ದಿಜೀವಿಗಳು, ಪ್ರಗತಿಪರರು, ವಿಚಾರವಂತರು, ವಿವೇಕವಂತರು, etcವಂತರು. ಆದ್ದರಿಂದ ನಮಗಾಗಿಯೇ ಅಕ್ಯಾಡೆಮಿಗಳಿವೆ, ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳಿವೆ, ಕಾಲೇಜುಗಳಿವೆ, ಸಂಘಟನೆಗಳಿವೆ, ವೇದಿಕೆಗಳಿವೆ. ಅದೇಗೆ ಅವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಬಿಟ್ಟು ಬರೋದು ನೀವೇ ಹೇಳಿ? ನಾವಿಲ್ಲದೇ ಇದ್ದರೆ ಕನ್ನಡದ ಸ್ಥಿತಿಯೇನು? ಭಗವಂತ, ಕ್ಷಮಿಸಿ. ಅಯ್ಯೋ ನೆನಪಿಸಿಕೊಂಡರೇನೇ ಭಯವಾಗುತ್ತದೆ. ನೀವೇ ಹೇಳಿ, ಕನ್ನಡದ ಗತಿಯೇನಾದೀತು. ಅಕಟಕಟ. ಇಲ್ಲಿ ನಮಗಾಗಿ ತಿರುಗೋ ಛೇರಿದೆ, ಮೇಲೆ ಫ್ಯಾನಿದೆ, ಏಸಿ ಇದೆ, ತಿರುಗಲು ಸರ್ಕಾರಿ ಕಾರಿದೆ. ಅದನ್ನೆಲ್ಲ ಬಿಟ್ಟು, ಛೆ ಛೆ ಎಂತ ಮಾತ ಎಂತ ಮಾತು. 
ಶ್ರೀ ಪಡ್ರೆ ಯವರೆ, ಈಗ ನಾನು ಎಂಡೋಸಲ್ಫನ್ ಎಂತಲೋ, ಅದರ ಸಂತ್ರಸ್ಥರೂ ಎಂತಲೋ ಮಾತನಾಡಿದೆ ಎನ್ನೋಣ, ಅಲ್ಲ ಅಂದ್ಕೊಳೋಣ.,ಅದ್ರಿಂದ ಏನುಪಯೋಗ? ನಂಗೇನ್ ಲಾಭ? ಯಾವುದಾದರೂ ಸಮುಧಾಯವನ್ನ ಪ್ರತಿನಿದಿಸುತ್ತಾ ಇದ್ದೀನ?, ಇಲ್ಲ. ಅದ್ರಿಂದ ನಾವೇನಾದ್ರು ಯಾವ್ದಾದ್ರು ಪಂಗಡಕ್ಕೆ, ಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರ್ತೇವ?, ಇಲ್ಲ. ಅದ್ರಿಂದ ಸರ್ಕಾರ ನಮ್ಮನ್ನ ಯಾವ್ದಾದ್ರು ಅಕ್ಯಾಡಮಿಗೆ ಸೇರ್ಸುತ್ತ?, ಇಲ್ಲ. ಆ ಹೋರಾಟ ಪುಸ್ತಕ ಆಗಿ ನಂಗೆ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನ ತಂದುಕೊಡುತ್ತ? ಇಲ್ಲ. ಹೋಗ್ಲಿ ಪ್ರತಿಭಟನೆ ಅದೂ ಇದೂ ಏನಾದ್ರು ಅಮೇರಿಕಾಕ್ಕೆ ತಲುಪತ್ತ? ಅಲ್ಲಿ ನಡೆಯೊ ಸಮ್ಮೇಳನಗಳಿಗೇನಾದರೂ ಕರಿತಾರ, ಇಲ್ಲ. ಇಷ್ಟೆಲ್ಲ ಇಲ್ಲಗಳನ್ನ ಇಟ್ಕೊಂಡು ಅದೇಗೆ ಅಲ್ಲಿ ನಾವು ಸ್ಪಂದಿಸೋದು ಸ್ವಾಮಿ, ನೀವೊಳ್ಳೆ. ಮನೇಲೋ ಏಸಿ ಸರಿ ಇಲ್ಲ, ನನ್ನ ಕೆಲಸಗಳೋ ಎಷ್ಟೋಂದು ಹಾಗೆ ಉಳಿದುಹೋಗಿದೆ, ಸಾಹಿತ್ಯ ಮರು ಚೆರಿತ್ರೆ, ಸಾಹಿತ್ಯ......., ಕನ್ನಡ........ ಎಲ್ಲಾ ಇಟ್ಕೊಂಡಿದೀನಿ. ನಂಗೆ ಬಿಡ್ವಿಲ್ಲ ಬಿಡಿ. ಶ್ರೀ ಪಡ್ರೆಯವರೆ.."




ಸಾಹಿತ್ಯ ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸೋ ಗುಣವನ್ನ ನೀಡುತ್ತದಂತೆ. ಆ ಸ್ಪಂದಿಸುವ ಮನುಷ್ಯಗುಣಕ್ಕಾಗಿಯೇ ನಮಗೆ ಸಾಹಿತ್ಯೆ ಕಲೆ ಎಲ್ಲವೂ ಬೇಕಿರುವುದು. ಆದರೆ ಇಂದೇಕೋ ಆ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಕಾಣುತ್ತಲೇ ಇಲ್ಲ. ಸಾಹಿತಿ ವರ್ಗವೇ ಇಂತಹ ಒಂದು ಬೀಕರಕ್ಕೆ ಮೌನ ವಹಿಸಿ ಶರಣಾಗಿಹೋಗಿದೆ. ಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲಿ, ವಿಮರ್ಶೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಡಗಿರಬಹುದಾದ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ತತ್ವ ಏನೇ ಇರಲಿ ಸಾಹಿತಿಗಿರಬೇಕಾದ ಮೂಲ ಗುಣವೆಂದರೆ ಜೀವಕ್ಕೆ ಸ್ಪಂದಿಸೋ ಮಾನವೀಯ ಗುಣ. ಮಾನವೀಯ ಸಂವೇದನೆ. ಆ ಮಾನವೀಯ ಸಂವೇದನೆಗಳಿಲ್ಲದ ಸಾಹಿತಿ ಮನುಷ್ಯನೇ ಅಲ್ಲ, ಇನ್ನು ಆತನ ಸಾಹಿತ್ಯವೆಂತು?
ನಾವು ಮನುಷ್ಯರಾಗೋದು ಯಾವಾಗ ಅಂತನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಭಯವಾಗುತ್ತಿದೆ, ಮುಂದೆ ಏನಿದೆ ಎಂದು ಕಂಡಾಗ ಹೆದರಿಕೆ ಆಗುತ್ತಿದೆ. ಎಷ್ಟೋ ಜನರನ್ನ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಅವರ ಜೀವನವನ್ನ ಹಿಂಡಿಬಿಡುತ್ತಿರುವವರು ಒಂದು ಕಡೆಯಾದರೆ ಹಾಗೆ ಹೀರುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ನೋಡಿಯೂ ಸುಮ್ಮನಿರುತ್ತಿರುವವರು ಮತ್ತೊಂದು ಕಡೆ. ಜೀವವನ್ನೇ ಕಾಣದೇ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದೇವ, ಭಯವಾಗುತ್ತೆ, ಮನುಷ್ಯನಿಗೂ ಯಂತ್ರಕ್ಕೂ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಇದೆಯ, ತಿಳೀತಿಲ್ಲ.
ಸಮಾಜ ಎಂದರೇನೆ ಅದು ವ್ಯಕ್ತಿ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ನಡುವಿನ ಮಾನವೀಯ ಸಂಬಂದ. ಆ ಸಂಭಂದ ಛಿದ್ರವಾದಾಗ ಸಮಾಜ ವಡೆದು ಚೂರಾಗುತ್ತೆ. ಹಾಗೆ ಆಗಬಾರದು. ಕಲೆ ಸಾಹಿತ್ಯ ಆ ಮಾನವೀಯ ಗುಣಗಳನ್ನ ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸುವುದೇ ಆಗಿರುತ್ತದೆ. ಉಸಿರು ಕಟ್ಟಿಹೋಗಬಹುದಾದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಸಾಹಿತ್ಯ-ಕಲೆ ಎಷ್ಟೋ ಬಾರಿ ಚೌತನ್ಯವಾಗಿ ಕಂಡಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಸಾಹಿತಿ ಕಲಾವಿದ ಸಮಾಜದ ಪ್ರತಿನಿದಿಯಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತಾನೆ. ಆ ಪ್ರತಿನಿದಿಗಳು ಮೌನ ವಹಿಸಿದರೆ ಹೇಗೆ ಎಂಬೋದು ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಹೇಳಿದ್ದು ಇಂದು ಸಮಾಜದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸೋ ಅವಶ್ಯವಿದೆ ಎಂದು. 
ಬಹುಶಃ ಈ ಲೇಖನ ತುಂಬಾಜನಕ್ಕೆ ತಲುಪುವುದಿಲ್ಲ, ತಲುಪಿದವರಿಗೆ ಒಂದು ಪುಟ್ಟಮನವಿ.
ಅಯ್ಯ ಜನಗಳಿರಾ, ಬುದ್ದಿ ಜೀವಿಗಳಿರ, ವಿವೇಕಯುತವಾಗಿ ಚಿಂತಿಸೋಣ. ವಿವೇಕವಂತನ ಮೌನ ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಎಂದಿಗೂ ಅಪಾಯ. ಮನುಷ್ಯರಿಗಾಗಿ ಸ್ಪಂದಿಸೋಣ, ಮನುಷ್ಯರಾಗೋಣ. ಇಷ್ಟನ್ನ ಹೇಳಬೇಕೆನಿಸಿತು. ಹೇಳಿದೆ.

[ಇಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಮಾಹಿತಿಗಳು ಹಾಗು ಫೊಟೋಗಳನ್ನ ಒದಗಿಸಿದವರು ಶ್ರೀ ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಶಾನುಭಾಗರು. ಅವರಿಗೆ, ಅವರ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ವಂದನೆಗಳು]

ಇದು ಎಂಡೋಸಲ್ಫನಿನ ಶಾಶ್ವತ ನಿಷೇದದ ಬಗೆಗಿನ ಮಾಹಿತಿ. ಒದಗಿಸಿದವರು ಶ್ರೀ ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಶಾನುಭಾಗರು.

Dear Friends,
I have received several mails asking me to explain the expression 
"Global Ban for Endosulfan".Most of the readers thought the ban would 
be implemented right away.
No It can not be done like that.What the World Forum agreed was for "Phasing  out"  
For example,Govt of India may ask the Pesticide Industries to reduce the manufacture
of endosulfan every year to the extent of 50%.
One thing is certain that the molecule will disappear with in a few year. 
But If State Govts want they can put several restrictions for its use.
Any way,Please read the following write up to know what happened on the
final day of the Convention and to get more clarity.
Regards
Shanbhag 

                                            A Global Ban for Endosulfan

·        India changes its position on endosulfan at the Stockholm Convention
·        It softens its stand and agrees that endosulfan is a health hazard.
·        It agrees to a ban on the pesticide.
·        India seeks exemption in 15 crops till such time that cheaper alternatives are worked out 
·        CSE welcomes the move and wants government to expedite phase out as health hazards are now known and accepted

The final day of the fifth Stockholm Convention – meeting held in Geneva to decide the fate of endosulfan, a persistent organic pollutant saw a different Indian position. India, which has single handedly blocked the ban on this globally accepted toxin, agreed to the inclusion of endosulfan in Annex A – a listing of globally banned pesticide under the UN’s Stockholm Convention -- without any opposition. CSE welcomes this shift in the Indian government’s position, which has now recognized the hazards of endosulfan, a pesticide, which has caused enormous human suffering in Kerala and Karnataka where it has been sprayed over cashew plantation.

In Kerala, the chief minister, V S Achuthanandan has asked for a ban on the pesticide, arguing that it has created havoc in his state. Karnataka has also banned the use of endosulfan, like Kerala. It is also clear that in other parts of the country, where this pesticide is used extensively there is growing evidence of its toxicity. In spite of these concerns, the Indian government, represented by the Ministry of Environment and Forests, had been supportive of the pesticide industry’s position that endosulfan must not be banned. The Indian government had been adamant in its position to support endosulfan since 2008 when endosulfan was first introduced in the fourth Stockholm Convention, as a persistent organic pollutant, which faced a global ban.  

CSE believes that now that India has agreed to a global ban, and has accepted that endosulfan is a poison that needs to be eliminated, it is only a matter of time before the phase out happens. CSE would like to stress that this phase-out must be expedited. It is time that the government recognizes the need to make concerted efforts towards moving to non-chemical alternatives of endosulfan. This will help keep the farmers out of the pesticide's bad health and debt trap. 

Endosulfan, an organochlorine pesticide, and known endocrine disruptor and neurotoxic is known to have created serious health concerns in Kasaragod district in Kerala and the adjoining Dakshin Kanada district in Karnataka. Over 20 years of aerial spraying on the cashew plantations in these states has left many with mental and physical disorders and the health anomalies are now being seen even in the newer generations.

For details, log on to: http://www.downtoearth.org.in ; www.cseindia.org
Or contact: Savvy Soumya Misra (9818779535) savvy@cseindia.org
Souparno Banerjee:  souparno@cseindia.org
Dr. Ravindranath Shanbhag
President,
Human Rights Protection Foundation, Udupi.